Medale z panowania Zygmunta Augusta

No. 36.

Popiersie męszczyzny w czapce z boku widziane. Napis: ALBERTUS A LASCO, to jest: Albert z Łaska, czyli Łaski.

Medal ten strony odwrotnej nie ma.

Wyobrażony na tej rycinie Albert Łaski odznaczył się odwagą w wieku, kiedy Polska wielu bardzo odważnych liczyła wojowników, i zaszczytne zajmuje miejsce w gronie znakomitych rodziny swojej mężów. (a) Albert Łaski obyczajem ówczesnym młodzieży naszej zwiedził większą część Europy, szukając wszędzie sposobności doskonalenia się w naukach, a mianowicie w sztuce wojennej. Ostateczne jego wykształcenie w cudzych krajach nie mało kosztowało, jeżeli jest prawdą, co pisze Paprocki, że Łaski w podróżach swoich 900,000 dukatów wydał, i jeszcze dobra zadłużył.

Za powrotem swoim do kraju objął Łaski niezmierny po rodzicach majątek. Chciwy bojów i sławy w roku 1562 wszedł w układy z Jakóbem Heraklidesem despotą, czyli Xiążęciem Wołoskim, który z Alexandrem Hospodarem o najwyższą w tym kraju władzę wojnę toczył. Albert Łaski wystawił do boju 4,000 wojska; z tym oddziałem połączył się z Heraklidesem, a poraziwszy na głowę Alexandra, wprowadził w tryumfie do Bukarestu swego sprzymierzeńca. Wyprawa ta Łaskiego do Wołoszczyzny przypominająca raczej awanturnicze przedsięwzięcia rycerzy średnich wieków, niżeli regularne tegoczesne wojny, nie przyniosła w prawdzie żadnej korzyści ojczyźnie naszej, owszem mogła ją była wplątać w niebezpieczną wojnę z Portą Ottomańską; usposobiła przecież oddział dzielnych wojowników, którzy jej wkrótce potem ważną wyświadczyli usługę.

W roku 1568 Tatarzy najechali Podole, zrabowali je i już do swoich siedlisk z niezmiernymi powracali łupami, gdy Łaski dowiedziawszy się o ich pochodzie, na czele 2,000 jazdy puszcza się w pogoń za nimi, dogania ich, poraża, odbija zabrane łupy, ściga niedobitków aż za Oczaków, i tu znowu rozprasza Tatarów i tyle zdobyczy odnosi, że, jak się Niesiecki wysłowia, po tej porażce nieprzyjaciela, barana po groszu, wołu po złotemu sprzedawano. W skutku tej wygranej, Łaski oddaną sobie miał straż tej granicy, a pilnie śledząc poruszenia Tatarów, i napady ich odpierając, najbogatsze prowincye od łupiestw ich i spustoszenia zasłaniał. Za takie usługi krajowi wyświadczone, Łaski najprzód Wojewodą Płockim a potem Sieradzkim mianowanym został od Zygmunta Augusta.

Po śmierci tego Monarchy Łaski wysłany został do Paryża po Henryka Walezego, i tu, lubo w młodości swojej gorliwym był stronnikiem protestantyzmu, mocno przecież obstawał za swobodami Kościoła katolickiego. Przybywającego do Krakowa Henryka, stan rycerski, Senatorowie i miasto z okazałością przyjmowali. Wszystkich przecież — jak mówi Gwagnin — przewyższył przepychem Olbrycht z Łaska, on to światło ojczyzny i wieża cnót wszystkich niedostępna. Pan ten czterysta swoich usarzów z Hadziamska (b) ustrojonych, z podziwieniem wszystkich okazale wywiódł, który, za przyznaniem wszystkich, mało nie pierwszy dank w tym tryumfie otrzymał, tak on grzecznie i tak porządnie pułki swe uszykował.

Po wyjeździe z Krakowa Henryka Walezyusza, Albert Łaski wśród niezgodnej Elekcyi nowego Króla całą siłą stronę domu Austryackiego popierał, a gdy Batory przemógł, wyniósł się z kraju i długo na dworze Cesarskim bawił. Lecz przekonawszy się, że Naród cały wstręt ku domowi Rakuskiemu okazywał, powrócił do Polski i przeprosił Batorego w chwili, gdy bohater ten Połocka dobywał (1579). Odtąd nasz Łaski usunął się od spraw publicznych i w Łasku starożytnym rodziny swojej zamku życia dokonał.

Łaski wchodził dwa razy w związki małżeńskie, powtórnie z Sabiną de Seve, Francuzką, zmarłą w 1611 roku, i pochowaną w Łasku. Starowolski w dziele Monuments Sarmatarum nadgrobek jej przytacza. Synami jego byli : Hieronim i Albrecht, którzy z tego świata bezpotomnie zeszli i ród Łaskich zakończyli.

(a) Był on siostrzeńcem Jana Łaskiego, Arcybiskupa Gnieźnieńskiego, i synem Hieronima Wojewody Sieradzkiego.

(b) To jest, z Turecka.