Medale z panowania Henryka Walezyusza

No. 44.

Popiersie Maxymiliana Cesarza w zbroi, z pod której widać fałdowana krezę; czoło Cesarza wypukłe z włosów jest ogołocone; w otoku jest napis: MAXIMIL[ianus] R0M[anus] IMP[erator] REX GERM[aniae] HUNG[ariae] BOHB[miae] ELECT[us] POLONIAE, to jest: Maxymilian Rzymski Cesarz, Król Niemiecki, Węgierski, Czeski i obrany Polski.

Na stronie odwrotnej widzimy rycerza na konia przebijającego włócznią żołnierza w zbroi na ziemi leżącego; napis w otoku jest: SIC ALIENA, to jest: tak cudze (a)

Z uszanowaniem spoglądamy sa ten wizerunek Cesarza Maxymiliana, jako obranego (przez część Narodu przynajmniej) Króla Polskiego; przyganiać przecież będziemy pomysłowi odwrotnej Numizmatu strony, na której allegoryczne figury i napis złośliwemu tłumaczeniu w ustach nowo obranego Króla podpaśdźby mogły.

Wykładając ten medal przypomnieć nam należy ważniejsze okoliczności Bezkrólewia, które poprzedziło wstąpienie na tron Polski Stefana Batorego.

Po odjeździe Henryka Walezyusza do Francyi w roku 1574 gdy Xiążę ten na kilkakrotne wzywanie Senatu, do kraju wrócić się wzbraniał, Sejm W Stężycy ogłosił Bezkrólewie i nową elekcyę wyznaczył.

Pretendentami do Korony Polskiej byli: Cesarz Maxymiiian II, syn jego Ernest, brat jego Arcyxiążę Ferdynand, Anna Jagiellonka, siostra Zygmunta Augusta, Jan Król Szwedzki, Alfons Xiążę Ferrary, nakoniec dzielny nasz Stefan Batory, który pierwszeństwo otrzymał i któremu Polska dwanaście lat szczęścia i sławy jest winna.

Wśród niezgodnych stronnictw tylu pretendentów Prymas Uchański i Jędrzej Opaliński, Marszałek W. Koronny, domowi Austryackiemu przychylni, Królem ogłosili Cesarza Maxymiliana dnia 12 Grudnia roku 1575. Jan Zamojski tymczasem, a z nim większa część, stanu rycerskiego ofiarowali Koronę Annie Jagiellonce, która tron Polski z Stefanem Batorym dzielić miała.

Obie strony wezwały do Polski obranych przez siebie Monarchów. Zjazd stronników Maxymiliana w Łowiczu wyznaczono. Zamojski przyjaciół Anny Królowej do Jędrzejowa wezwał. Przybył tam i Rosenberg, Poseł Cesarski w chęci rozpoznania sił Zamojskiego. Na przyjazd jego wystąpiło do broni zebrane pod Jędrzejowem wojsko i sprzyjająca Batoremu Szlachta. Zamojski tak zręcznie hufce swoje uszykował, tak gęstemi kolumnami okrył pagórki omijając doliny, iż siły jego daleko większemi bydź się zdały, niż były w istocie.

Śmiały postępek Jana Zamojskiego, który pomimo ogłoszonej Cesarza elekcyi, onéj się oparł i znaczną liczbę Szlachty za sobą pociągnął, strwożył Maxymiliana II. Monarcha ten postanowił dalsze swoje w Polsce kroki odłożyć do Sejmu Rzeszy Niemieckiej, na którym zamyślał rady Elektorów zasiągnąć. Batory tymczasem zjechał do Krakowa i dnia 1 maja roku 1576 wraz z Anną Jagiellonką koronowanym został.

(a) Medal ten znajduje się w dziele Lucka: Sylloge numimsm. elegant.