Medale z panowania Stanisława Augusta

No. 537.

Posąg króla Sobieskiego na koniu tak, jak w Łazienkach w Warszawie stoi, pod nogami konia Turek. Na jednej i drugiej stronie tarcze i znaki zwycięzkie; na lewej tarczy napis: Joannii III. R[egi] P[oloniae] M[agno] D[uci] L[ituaniae] Patriae sociorumque defensori MDCLXXXVI. (sic) nobis erepto S[tanislaus] A[ugustus] R[ex] MDCCLXXXVIII. To jest: Janowi III królowi polskiemu, wielkiemu xięciu litewskiemu, ojczyzny i sprzymierzonych obrońcy, roku (przez 10 lat omyłkę) 1686 wydartemu, król Stanisław August w roku 1788.

Na drugiej tarczy napis polski: Janowi III K[rólowi] P[olskiemu] W[ielkiemu] X[ięciu] L[itewskiemu] Oyczyzny i Sociuszów obrońcy, któregośmy postradali 1696. S[tanislaw] A[ugust] K[ról] 1788.

W otoku u góry: PRISCA VIRTUTE FELIX. To jest: Szczęśliwa przez dawną waleczność. — W odcinku: CONCORD[ia] COMIT[iorum] CONVOC[atorum] MDCCLXXXVIII. To jest: Zgoda sejmu złożonego 1788.

Strona odwrotna: Geniusz królestwa polskiego, w postaci niewiasty, trzymający miecz dobyty i tarcze, na której herby polski i litewski; przy nogach stos broni. Napis w otoku: PROPRIO MARTE TUTA. To jest: Bezpieczna własnym orężem. W odcinku: AUCTO EXERCITU MDCCLXXXIX. To jest: Za pomnożeniem wojska 1789. Na krawędzi podstawy imię mincarza: D. LOOS.

Sejm rozpoczęty 6 Października 1788 roku, węzłem konfederacyi spojony, pod laską Stanisława Małachowskiego i x. Kazimierza Sapiehy, na 7^ej sessyi, w dniu 20° Oktobra, jednomyślnie okrzyknął: Sto tysięcy wojska. — Powszechna radość sejmujących i licznych widzów, upatrywała w tem przyszłą kraju szczęśliwość, i byt jego ustalony. Głos króla, wnet po tej uchwale, jest wymową serca, i tu go umieścić wypada.

"Jeśli kiedy dała mi się uczuć ta prawda, że zbytek czy smutku, czyli radości, wiąże usta i wynurzyć się uczuciom w całej swej mocy jest na przeszkodzie; to zaiste w tym momencie najrzeczywiściej i z najżywszem ukontentowaniem, doznawać mi tego przychodzi. Kochany i ulubiony narodzie! Jak ja tobie wyrażę uczucia moje... wyrywają się słowa, ale bynajmniej tych nie znajduję, któremi mógłbym ci radość i wdzięczność moją dobitnie wyrazić. — Pamiętny ten dzień będzie w dziejach naszych, jako dotąd nie praktykowany, aby takim pędem, taką zgodą serc i umysłów, tak ważną czynność zdziałano. Niech Bogu Najwyższemu będą dzięki, że duchem gorliwości i jednomyślności raczył natchnąć obywatelskie umysły. Dziękujmyż, jak najżywiej temu Panu zastępów, bez którego pomocy nic dobrze, uczynić nie potrafilibyśmy. A podziękowawszy, prośmy go, aby nam udzielił światła do wynalezienia środków ku uskutecznieniu tego, cośmy dopiero postanowili. Alboż szczęście ojczyzny od tego momentu zakwitnie. Nie żałujmy majątków, których urodzenie lub okoliczności użyczyły. Ukracajmy zbytki. Nie oszczędzajmy nic na obmyślenie sposobów do jak najprędszego uskutecznienia tak pomyślnie zaczętego dzieła. I w tym zamiarze pytam się I. P. P. marszałków, czyli już mają podane do laski stosowne do tego celu jakowe projekta? A jeżeli są gotowe, przystąpmy do nich, i obmyślmy co prędzej źródła funduszów do uiszczenia gorliwej chęci narodu, widzieć się mocnym i szczęśliwym. Kocham ten naród... Z ochotą dałbym życie za niego... Ale podawajże mi sposoby, dogodzenia twoim zapałom, kochany i ulubiony narodzie! Staraj się tak dobrze skończyć, jakeś dobrze zaczął... Prawdziwie doznaję, że są łzy radości; radbym wam wynurzyć, co w tym momencie czuję, ale to rozrzewnienie, w którem mnie widzicie, mówić mi nie dozwala... Właśnie słów mi nie staje. O to tylko was proszę, abyście do wynalezienia funduszów, złączonemi przyłożyli się siłami, i to do skutku doprowadzili, coście tak szczęśliwie rozpoczęli."

Uczciwszy posąg Sobieskiego, swym kosztem wzniesiony, innym medalem, niniejszy poświęcił Stanisław August zgodzie sejmujących stanów i pomnożeniu wojska. (a)

(a) Nie ma tego medalu zbiór Czackiego, ani się znajduje w opisaniu wydanych z mennicy polskiej za Stanisława Augusta monet i medalów, zrobionym przez Antoniego Schrodera, tejże mennicy administratora, które posiada biblioteka porycka w rękopiśmie. — Nie ma w opisaniu początkowych liter zwykłego sztycharza, popełniona omyłka lat 10, co do zakresu śmierci Jana III; wszystko to każe nam wnosić że ten medal obcego jest stępla.

Zdjęcie: archiwum WCN (aukcja 53)