Medale z panowania Stanisława Augusta

No. 555.

Popiersie xięcia Stanisława Lubomirskiego marszałka w. kor. Włosy kształtnie ułożone, twarz z lewej strony udana. Suknia zwyczajna zagraniczna; na piersiach pancerz, na którym order orła białego. W prawej ręce trzyma laskę marszałkowską. Napis do koła: STANIS[laus] LUBOMIRSKI SUPR[emus] REG[ni] POL[oniae] MARESCH[alcus] S[ancti] R[omani] I[mperii] P[rinceps]. To jest: Stanisław Lubomirski, marszałek wielki koronny, świętego państwa rzymskiego xiążę. Za ramieniem cyfry mincarza I. P. H[olzhäusser].

Strona odwrotna. W wieńcu dębowym napis następujący: QUOD EX MUNERE OFFICII BENE PROSPEXIT SALUTI, QUIETI, ETIAM DECORI METROPOLIS VARSAVIAE, LUCTUOSO ET DIFFICILI TEMPORE, PESTIS, DISSIDII CIVILIS ET CARITATIS, HOC MERITAE LAUDIS PRAEMIUM STAN[islaus] AUG[ustus] REX DEDIT ANNO MDCCLXXI. To jest: Że z obowiązku urzędu swego, należycie obmyślił całość, spokojność i ozdobę stołecznego miasta Warszawy w smutnych i przykrych czasach powietrza morowego, krajowych kłótni i drogości, tę zasłużoną chwały nadgrodę Stanisław August król nadał w roku 1771.

Stanisław xiążę Lubomirski, którego tym medalem pamiątkę i chwalebne zaszczyty król Stanisław August chciał uczcić, urodził się z familii w królestwie polskiem przezacnej, jako tej, która spólne z familią Stadnickich ma początki. Wszakże przez obrót odmienny szczęścia, któremu rzeczy ludzkie podlegają, do schyłku wieku XVI Lubomirskich dom daleko mniej w wysokich urzędach i godnościach jaśniał, jak familia Stadnickich; zaś przeciwnym sposobem od tego czasu nadzwyczaj się wzniósł w dostatki i honory, kiedy tytułem xiążąt ś. państwa rzymskiego od cesarzów Ferdynanda II i III byli obdarzeni. Pierwszy z nich tę godność otrzymał Stanisław Lubomirski wojewoda krakowski, którego w czwartem pokoleniu wnuczkiem był ten, którego sławę i zasługi ten medal zaleca. Ojciec jego był Józef, w^da czerniechowski, matka Teressa, córka Józefa Mniszcha marszałka wielkiego korronnego. Urodził się około roku 1721. Młody do sprawowania publicznych interessów przystąpił w rzpltej, jaka na onczas była, kiedy obrady publiczne zawsze bezskuteczne, zawsze zniszczone były, kiedy wydawać się z pięknemi zdaniami, z patryotycznemi mowami, ale nic wykonać nie można było. Naprzód starosty wiślickiego tytułem byl ozdobiony, potem na godność strażnika koronnego postąpił. Podczas bezkrólewia po śmierci Augusta III, kiedy rzplta z zwalisk swoich powstawac zdawała się, przyłożył się z wszelką pilnością i usilnością do tak pożytecznego dzieła i nikomu się w tem nie dał uprzedzić. Po śmierci Franciszka Bielińskiego, marszałka wielkiego koronnego, przeszłe zasługi, nadzwyczajna zdatność do tego urzędu, gorliwość o dobro powszechne i miłość pracy sprawiły, iż ten najwyższy pomiędzy ministrami polskimi stopień pominąwszy inne pośrednie był mu nadany. Zostawał na nim aż do śmierci, która przypadła dnia 12 Sierpnia roku 1783.

Mąż to był osobliwszej rzetelności, cnoty nienadwerężonej, nie odstępny od najściślejszych prawideł poczciwości, najbieglejszy w prawie ojczystem, krajową historyę najdoskonalej posiadający, na której objaśnienie i zatwierdzenie, zgromadził był liczną nader kwotę medalów, które do zięcia jego, jednego z najświatlejszych panów polskich, Stanisława Kostki Potockiego przeszły. Kiedy Lubomirski skłaniać się ku starości począł, nie tak przez wadę wieku, lub natury skłonność, jako raczej przez słabość zdrowia, nieco nad potrzebę do zdań swoich był przywiązanym, zwłaszcza gdzie pozorem sprawiedliwości był uwiedziony. Wtedy posępniejszym i nieco przykrym mógł się wydawać. Umarł z suchot, na które zapadłszy w kwitnącym wieku, przeciągnąć jednak przezornem o zdrowie swoje staraniem, do granic starości potrafił. Żona jego Izabella, córka xięcia Czartoryskiego, wojewody ruskiego, niezmierne w dom jego bogactwa wniosła. Z niej miał cztery córki, z których trzy za Potockich poszły, jedna za Rzewuskiego.

Zdjęcie: archiwum WCN (aukcja 48)