Medale z panowania Zygmunta I

No. 9.

Głowa Zygmunta I w koronie z boku widziana. Napis: SIGISM[undus] P[rimus] REX POLONIE (sic) M[agnus] D[ux] LIT[huauiae] 1533, to jest: Zygmunt Pierwszy, Król Polski, Wielki Xiażę Litewski. Napis ten na pięciu miejscach przedzielony jest herbami 1. Polskim, 2. Litewskim, 3. Pruskim, 4. Ruskim, 5. Domu Austriackiego.

Strona odwrotna. Głowa Zygmunta Augusta, także w koronie z boku widziana, odzienie delia zwyczajna owego wieku. Napis: SIG[ismundus] AUG[ustus] SECUND[us] FILIUS REX POLON[iae] etc, to jest: Zygmunt August Drugi, Syn, Król Polski i t. d. Ten napis tymiż herbami przedzielony jest, jak na stronie głównej, wyjąwszy piąty, zamiast którego jest herb Sforców, to jest wąż dziecię pożerający.

No. 9 bis.

Popiersie młodego Zygmunta Augusta w stroju hiszpańskim z łańcuchem na piersiach. Napis wokoło: D[ominus] SIGISMVDVS H. (podobno haereditarius) REX POLONIE (sic) A[nno] REGNI NRI [nostri] III AETATIS XIII ANNO D[omini] M.D.XXXII, to jest: Zygmunt dziedziczny Król Polski, roku Królestwa naszego III, wieku trzynastego roku pańskiego M.D.XXXII

Strona odwrotna. Lew na ziemi stojący. Napis do koła: PARCERE SVBJECTIS ET DEBELLARE SVPERBOS, to jest: Przebaczać pokonanym, a pokonywać pysznych. W drugim wierszu na okoł napis: JVSTVS SICVT LEO, to jest: Sprawiedliwy jako lew. W odcinku: JOHANNES MARIA PATAVINVS P[erfecit], to jest: Jan Maria Paduańczyk wykonał.

Medal ten nadzwyczajnie rzadki znajduje się w bibliotece Ś. Marka w Wenecyi.

Dopełnienie - numer 3

Zygmunt Pierwszy juz nachylony ku starości a zbliżający się roku tego, który podług przesądów wieku onego jako klimakteryczny, za niebezpieczny był poczytany, syna tylko jednego mający, obawiał się, aby zostawiwszy go osierociałego w dziecinnym wieku, nie oddalił od Korony; użył wszelkich sposobów dla zapewnienia mu następstwa na Państwo. Rzecz ta jeszcze na on czas żadnem prawem nie zabroniona łatwiejsza była w Litwie, do której dziedziczne familii swojej prawo nie bez pozoru słuszności sobie przywłaszczał. Torując więc synowi drogę do Korony polskiej, a idąc za przykładem od siebie, od braci swoich i od Ojca danym, syna swego gdy ledwie rok dziesiąty wieku swego był zaczął, obwołać W. Xieciem Litewskim kazał dnia 18 Października 1520. Ta rzecz Panów Koronnych troskliwych o zachowanie Unii z Litwą łatwo nakłoniła do uskutecznienia żądz starego Króla. Obrany więc został Zygmunt August Królem Polskim dnia 18 Grudnia tegoż roku, koronowany w Krakowie 20 Lutego 1530. Wszystko to, szczerem tylko zapewnieniem było następstwa na tron, gdyż wyraźnie wdawanie się w rządy było mu zabronione do śmierci Ojca, a poprzysiężenie praw koronnych do wieku dojrzalszego odłożone.

Litera P. przydana do imienia Zygmunta I w pierwszym medalu w napisie około jego głowy może znaczyć albo Pater, albo Primus, w napisie syna odpowiadają temu słowa Filius i Secundus. To zaś słowo Secundus nie do całego imienia Sigismundus Augustus, ale tylko do Sigismundus ściąga się. Ten medal tak bliski roku koronacyi młodego Króla, zdaje się bydź obmyślony na zachowanie pamiątki tego zdarzenia, uczy też nas, iż użycie drugie imienia Augusta dawniejsze jest, jak pisarze niektórzy twierdzą, mieniący, iż tego drugiego imienia używanie zaczęło się roku 1535. Obaj Królowie do herbów podległych sobie Krajów przyłączyli herby matek swoich, Zygmunt I Elżbiety z Domu Austryackiego, Zygmunt August Bony Sforzyi Xięniczki Medyolańskiej. (a) (z Albertrandego.)

(a) Felicyan Biernacki, widział w Sztokholmie podobny medal, na którym wyryty jest rok 1540.

No. 9.

Zdjęcie: archiwum Stack's (Belzberg Collection)

No. 9 bis.