Medale z panowania Jana III

No. 190.

Popiersie Króla z boku widziane, głowa w laurowym wieńcu; odzienie: płaszcz starożytny. Napis: JOAN[nes] III D[ei] G[ratia] REX POL[oniae] M[agnus] D[ux] LIT[huaniae] R[ussiae] PR[ussiae], to jest: Jan III z Bożej łaski Król Polski, Wielki Xiążę Litewski, Ruski, Pruski.

Strona odwrotna. Orzeł z koroną na głowie ku słońcu lecący; piersi jego herbowną Sobieskiego tarczą są pokryte, Napis: SIC MUNITA TUTIOR, to jest: Tak uzbrojony, bezpieczniejszym jest.

Sądząc po allegoryi na stronie odwrotnej wyrytej, umieszczone tu medale odnoszą się do elekcyi Jana III o której tu nam szczegółowo mówić należy.

Zwycięstwo Sobieskiego pod Chocimem odniesione zwróciło wszystkich oczy na szczęśliwego tego wodza. Sejm konwokacyjny wyznaczony został na dzień 15 Stycznia; Sejm zaś elekcyjny na dzień 20 Kwietnia roku 1674 a to za naleganiem Sobieskiego, który wystawiał potrzebę, aby nowy Król sam na czele wojska przeciw Turkom stanął; miał podobno przy tem Sobieski sekretny zamiar, pośpiechem tym odjąć innym Kandydatom czas potrzebny do jednania sobie stronników.

Mimo ten tak wielki pośpiech wielu się zgłosiło pretendentów do Korony Polskiej. Papież w ogólności Króla katolika radził. Cesarz zalecał Xiążęcia Lotaryńskiego, czego Królowa Eleonora, wdowa po Michale Wiśniowieckim i Cesarzowa matka jej tak mocno pragnęły, iż Sobieskiemu, jak w ów czas twierdzono, znaczną summę pieniężną za jego pomoc ofiarowały.

Francya pragnęła Korony Polskiej dla Xiążęcia Najburskiego, a więcej jeszcze dla syna sławnego Xiążęcia Kondeusza.

Car Moskiewski zamyślał o Koronie Polskiej dla jednego z młodszych synów swoich, gdyby jednak takowy Polakom się nie podobał, obstawał za Piastem.

Xiążę Siedmiogrodzki Apaffy ubiegał się takie o Koronę Polską; przyrzekał Xięstwo swoje na wieki przyłączyć do Polski i 16,000 wojska przystawić. Tak wielkie nad siły jego ofiary podejrzanemi się Polakom zdawały, a że i Cesarz był mu przeciwny, przeto Xiążę ten nie wiele uzyskał stronników.

Do tych główniejszych Kandydatów kilku mniej znacznych przydadź należy, jako to: Hrabię Thomasza de Soissons, starszego brata sławnego potem Xięcia Eugieniusza Sabaudzkiego, Xiążąt Modeny i Parmy, Xiązęcia de Vendome, Xiążęcia de York brata Króla Angielskiego, Xiążęcia Oranii, Xiążęcia Hannowerskiego i Don Juana, syna naturalnego Filipa III Króla Hiszpańskiego.

Królowa wdowa a przy niej Xiążę Lotaryński z początku zdawali się brać górę nad innymi; protestacya przecież Francyi przeciw wyborowi Xiązęcia Lotaryńskiego wielu Panów Polskich oziębłymi dla niego uczyniła, co było powodem, iż radzono Królowej wdowie, aby innemu pretendentowi, a mianowicie młodemu Xiążęciu Najburskiemu rękę swoją oddała, lecz ona do Xiążęcia Lotaryńskiego stale przywiązana, słyszeć o tem nie chciała.

Obok tych stronnictw, wojsko narodowe z Hetmanami swymi oddzielną stanowiło partyą, którą tajemnie kierował Sobieski.

Przeniknął zamiary jego Pac Kanclerz Wielki Litewski a chcąc im się oprzeć, podał projekt do prawa, aby żadnego nie obierać Piasta. Odrzucono wniosek Paca, a gdy zebrana na polu Elekcyi Szlachta do głosowania przystąpiła, Województwo Ruskie za namową Wojewody swego Stanisława Jabłonowskiego ogłosiło Sobieskiego Królem. Za przykładem Rusinów poszła Wielkopolska, Małopolska i część Litwy. Jeden tylko Sobieski stojący w szeregach Szlachty Ruskiej, dał głos na Xiążęcia de Condé. Protestował wprawdzie Pac Kanclerz Wielki Litewski z licznym pocztem Litwy przeciw wyborowi Sobieskiego, lecz wkrótce i on zdanie swoje zmienił, a tak Jan III obwołany został Królem dnia 21 Maja roku 1674.

Orzeł Polski na stronie odwrotnej tych medalów wyryty, noszący na piersiach herbowną Janinę Sobieskich, wskazuje podobno, że pod tym znakiem Polska śmielej ku słońcu, to jest ku sławie, wznosić się będzie.