Medale z panowania Jana III

No. 216.

Popiersie Jana III i Królowej Maryi Kazimiry, oba z laurami na głowach, z boku widziane; napis: JOAN[nes] III REX ET MARIA CAS[imira] REG[ina] POL[oniae] M[agni] D[uces] L[ithuaniae] R[ussiae] P[russiae], to jest: Jan III Król i Marya Kazimira Królowa Polska, Wielcy Xiążęta Litewscy, Ruscy, Pruscy.

Strona odwrotna. Drzewa dwa, palmowe i oliwne, nad niemi korona, a między niemi tarcza herbowna rodziny Sobieskich. W koło napis: PALMA PARIT SCUTUMQUE CORONA TUETUR OLIVAM, to jest: Palma rodzi puklerz, korona broni oliwy. Na krańcu jest napis: SIT PAX IN TURRIBUS TUIS ANNO 1677 D[ie] 1 AUGUST[i], to jest: Niech będzie pokój w wieżach twoich, roku 1677 dnia 1 Sierpnia. (a)

Podróż Jana III do Prus Królewskich w roku 1677 powodem była do wybicia tego medalu. Zwiedził Król tę prowincyę na usilne naleganie miasta Gdańska, w którem niesnaski między magistratem a cechami zagrażały niebezpiecznym wybuchem. Dnia 23 Maja przybył Król do Torunia, gdzie z wielką okazałością przyjmowany został. Przy odjeździe swoim udarował go magistrat pieniężnym upominkiem, któryby dziś uważany był jako nieodpowiadający godności Królewskiej. Odebrał albowiem Król 500 Czerwonych złotych, Królowa 280, Królewicz Jakób 100, Królewna zaś Teressa Kunegunda, ledwie rok jeden mająca, owoce i kwiaty.

Z Torunia popłynął Król do Gniewia, a z tamtąd do Malborga, zwiedził Żuławy i dnia 1 Sierpnia przybył do Gdańska. Nie ziściły się przecież jego nadzieje uspokojenia niesnasek między magistratem a cechami. Podany przez Króla układ żadnej nie zadowolnił strony, a ostateczne sporu rozstrzygnienie do dalszego czasu odłożono.

W czasie pobytu swego w Gdańsku porodziła Królowa Marya Kazimira syna Alexandra dnia 10 Września. (b)

(a) Napis odwrotnej strony tego medalu zawiły jest i nienajlepiej dobrany. Domyślamy się jednak, iż wyrazić chciano, że oliwne drzewo, to jest pokój z palmy albo zwycięstw ma wsparcie, i że tenże pokój pod opieką Króla w swem trwać będzie bezpieczeństwie niewzruszony. Zatem medal ten stosuje się i do powodzenia wojennego i do pokoju roku poprzedzającego dnia 17 Października z Turkami pod Żurawnem zawartego, może też wspomnieniem jest rozwiązania Królowej, która roku poprzedzającego dnia 4 Marca urodziła córkę Teressę Kunegundę, potem Elektorową Bawarską, albo raczej rozwiązanie tejże Królowej w Gdańsku tego roku 1677, gdzie się jej syn Alexander narodził. Nota X. Albertrandego.

(b) Biskup Albertrandi i Felix Bentkowski wspominają jeszcze o innym medalu, który się odnosić ma do tejże podróży Jana III do Prus Królewskich. Pan Bentkowski medal ten temi słowy opisuje: Strona główna. Popiersie Króla Jana w zbroi, na głowie szyszak z piórami; napis do koła: JOAN. III D. G. REX POL. M. D. L. RUSS. PRUS. Na obrączce napis: SERVAT ET ORNAT CIRCUMEUNDO. Strona odwrotna. Miasto Gdansk; nad niem się unosi sława z trąbą i tarczą i napisem SUB HUJUS CLYPEO. Medalu tego nigdzie nie widzieliśmy.

Zdjęcie: archiwum PDA/PGNum (aukcja 13)