strona główna przedmowa indeks nazwisk indeks legend recenzje uzupełnienia szukaj
 
 

Medale z panowania Zygmunta Augusta

No. 38.

Na czterech polach tarczy, cztery herby, to jest: Orzeł Polski, wąż dziecię pożerający, trzy głowy w koronach, a czwarta na 4 pola podzielona z herbami Węgierskimi. Napis w otoku: ISABELLA D[ei] G[ratia] R[egina] HUNG[ariae] DALMA[tiae] CROA[tiae] ETC, to jest: Izabella z Bożej łaski Królowa Węgierska, Dalmacyi, Kroacyi etc.

Strona odwrotna. Rok 1557 i napis, SI DEUS NOBISCUM: QUIS CONTRA NOS S. F. V. to jest: Jeżeli Bóg z nami: któż przeciw nam. Co znaczą litery S. F. V. nie wiadomo.


Wyciągnęliśmy z Historyi numizmatycznej Węgierskiej medal niniejszy, wybity na pamiątkę Izabelli Zapolowej, siostry Zygmunta Augusta, Króla Polskiego. Stosunki domu Zapolów do rodziny Jagiellonów, tudzież przygody Królowej Izabelli i syna jej Janusza Zygmunta w Węgrzech, bliżej nam objaśnić należy.

Dynastya Królów domu Jagiellońskiego w Węgrzech wygasła na Ludwiku II poległym w bitwie pod Mochaczem, w roku 1526 przeciwko Turkom. Ziściły się w ten czas nadzieje domu Austryackiego, który szukając związków z rodziną Władysława Jagiellończyka, na kongresie Wiedeńskim w roku 1515 drogę sobie do Korony Węgierskiej torował. Arcyxiążę Ferdynand pojąwszy za żonę Annę Królową Węgierską, siostrę Ludwika, po śmierci bezdzietnego tego Monarchy, imieniem żony swojej Węgry i Czechy objął.

Tymczasem niechętne Ferdynandowi stronnictwo ofiarowało Koronę Węgierską Januszowi Zapoli, Wojewodzie Siedmiogrodzkiemu. Xiążę ten, niezdolny oprzeć się dworowi Wiedeńskiemu, musiał obcej szukać pomocy i udał się pod protekcyę Sułtana Tureckiego. Wszczęła się ztąd domowa wojna w Węgrzech, a Janusz Zapola, w celu podobno uzyskania wsparcia od Polski, wszedł w związki z Zygmuntem I którego córkę Izabellę w roku 1539 pojął za żonę.

Nie podobał się ten związek wielu Polakom, którzy nie dobrze wróżyli o przyszłych Króla Janusza powodzeniach. Stańczyk, śmieszek Królewski, dał do zrozumienia Zygmuntowi, co o tem małżeństwie publiczność sądziła. »Piękną wyprawę dajesz córce« rzekł on do Króla, »ale to nie dosyć; wierz mi, zbuduj jej jeszcze kamienicę w Krakowie, aby miała kiedy gdzie mieszkać.«

Dobrze radził Stańczyk. — Król Janusz umarł w roku 1540. Królowa Izabella, która na kilka tygodni przed śmiercią męża syna mu była powiła, nie zdołała się dłużej oprzeć orężowi Ferdynanda I. Nie chciał i Król Zygmunt, pomimo przywiązania do rodziny swojej, wojnę domową w Węgrzech rozniecać, radził więc córce, aby, odstąpiwszy Korony, wraz z synem do Polski wracała, co ona też w roku 1552 uskuteczniła.

Powiadają, że gdy Królowa Izabella Kommissarzom Arcyxiążęcia Ferdynanda oddawała w Koszycach koronę złotą Węgierską, wypadł z niej krzyżyk u wierzchu będący, którego znaleźć nie można było. Krzyżyk ten Królewic Zygmunt, syn Izabelli igrając znalazł, a pobiegłszy do matki, gdy ją łzami zalaną zastał, spytał się jej, dla czegoby tak smutną była? Na co mu Królowa odpowiedziała: »jakże nie mam bydź smutną, kiedym ci koronę straciła.« »Nie frasuj się« — rzekł młody Xiążę, — »jeszcze nam się część jej pozostała;« a dobywszy krzyżyka dodał: »kto wie, może do tego kawałka i inne cząstki powrócą.«

Ziściła się w pewnym względzie wróżba młodego Xiążęcia, gdy w roku 1557 stany Węgierskie i Siedmiogrodzkie wezwały do tronu młodego Zygmunta wraz z matką jego Izabellą.

W tym to czasie wybity został medal niniejszy, którego napis wskazuje ufność, jaką stroskana matka w pomocy Najwyższego pokładała.

Umarła Królowa Izabella w roku 1559. Syn jej od Sułtana Solimana posiłkowany zniewolił Karola V Cesarza i brata jego Ferdynanda, że go uznali Królem. Zawarł on z nimi traktat, którym się w prawdzie zrzekł Korony Węgierskiej, zastrzegł sobie jednak ziemię Siedmiogrodzką wraz z przyległą częścią Węgier.

Umarł Król Janusz bezżenny w roku 1571; po jego śmierci stany Siedmiogrodzkie Stefana Batorego za Pana sobie obrały.


38