Medale z panowania Henryka Walezyusza

No. 40.

Popiersie Karola IX. Króla Francuskiego i Henryka Króla Polskiego ku sobie zwrócone. Obaj Królowie laurem są wieńczeni i zbroje na sobie noszą. W środku wyryty jest rok 1573, w otoku napis: CAROLUS IX GALIA[e] HENRICUS POLO[niae] CRISS[tianissimi] INVIC[tissimi] R.R. [reges], to jest: Karol IX Francuski, Henryk Polski chrześciańscy niezwyciężeni Królowie.

Na stronie odwrotnej widać dwa słońca rzucające promienie swoje na półkulę ziemską z napisem w otoku: CONCORDES SENTIT RADIOS, to jest: zgodne czuje promienie.

Medal ten znajduje się w zbiorze Franciszka Hrabi Potockiego.

Umieszczone tu wizerunki Karola IX Króla Francuskiego i Henryka Xięcia d'Anjou jego brata, podają nam sposobność do wskazania powodów, dla których Henryk, dziedzic naturalny tronu Francuskiego, w dalekim kraju i wśród nieznajomego sobie narodu szukał korony, która go w własnej ojczyźnie chybić nie mogła. Powodem do tego były niechęć i zazdrość, jaką ku niemu był powziął brat jego Karol IX.

Uczy nas Historya Francuska, że gdy Karol IX po wstępie swoim na tron, matkę swoją Katarzynę de Medycis od rządów kraju odsunął, Królowa ta dumna i chciwa panowania umyśliła w młodszym synu swoim Henryku szukać wsparcia i w tym celu postawić go na wysokim stopniu znaczenia. Korzystając z toczącej się w owym czasie w Francyi wojny domowej między katolikami i protestantami dokazała tego, ze dowództwo wojska Królewskiego Henrykowi powierzone zostało. Sprzyjało młodzieńcowi szczęście. Odniesione przez niego zwycięstwo nad protestantami pod Jarnac, wzięcie w niewolą wodza nieprzyjacielskiego Xięcia Kondeusza, odniesione powtórne zwycięstwo pod Moncontour wsławiły młodego Xiążęcia, powszechną mu zjednały wziętość i wznieciły zawiść Karola IX który odtąd w bracie swoim niebezpiecznego upatrując rywala, oświadczył matce, że Francya Jego i brata razem mieścić w sobie nie może.

W takiem rozdwojeniu umysłów rodziny Królewskiej umyśliła Królowa Katarzyna starać sie dla ulubionego syna o tron Polski, który po bezdzietnym i schorzałym Zygmuncie Auguście wkrótce miał wakować. Użyci da tej negocyacyi Biskup Walencyi Montluc i Panowie Balagai i Choisnin tak sobie umysły Polaków zjednać umieli, że pomimo wielkich trudności, które wyżej wyszczególniliśmy Henryk Królem Polski obrany został.

Zdjęcie: archiwum Kuenkera (aukcja 242)