Medale z panowania Władysława IV

No. 109.

Wyobrażenie Herkulesa zabijającego Cerbera. Napis: VLADISLAO IV POLONIAE ET SVECIAE REGI HERCULI PACIFICO, to jest: Władysławowi IV Polskiemu i Szwedzkiemu Królowi Herkulesowi, sprawcy pokoju. W odcinku herb miasta Gdańska ze słowami: CIVIT[as] GEDAN[ensis] F[ieri] F[ecit], to jest: Miasto Gdańsk zrobić kazało.

Strona odwrotna. Sam napis: DUM MOSCHUM BELLO TURCAM TERRORE SVECUMQUE OSTENSO AD PACIS FOEDERA MARTE TRAHIS VLADISLAE TIBI DEBETUR GLORIA TRIPLEX HERCULES ET MERITO DICERE PACIFICUS 1637, to jest: gdy Moskwę wojną, Turczyna postrachem, Szweda przysposobieniem do wojny do pokoju zniewalasz, Władysławie tobie się potrójna sława należy, Herkulesem cię i pokój kochającym nazywać należy. Na dole rok MDCXXXVII.

Stawiamy tu przed oczy czytelnikom naszym w tych medalach pomniki zwycięstw, które uświetniły pierwsze lata Władysława IV. Złożenie broni wojska Moskiewskiego u nóg tego Monarchy pod Smoleńskiem, przyłączenie do Polski Zadnieprskich prowincyj, odzyskanie miast Pruskich na Szwedach, odparcie napaści Tureckiej: oto są chlubne czyny, które nam medale te przypominają, a które w ogólnych przynajmniej zarysach czytelnikom naszym przypomnieć winniśmy.

Zaledwie Zygmunt III życia dokonał, aliżci Moskale zrywając zawarty z nim traktat, wkroczyli do Litwy, spustoszyli bliższe granicom swoim powiaty, i miasto Smoleńsk obiegli. Pośpieszył Król na odsiecz tej twierdzy i nie tylko, że ją od oblężenia uwolnił, ale oblegające wojsko Moskiewskie do złożenia broni przymusił. Po tem stanowczem zwycięstwie udał się Król do Wiaźmy, gdzie powzięta wiadomość o wkroczeniu Turków do Polski odwiodła go od dalszego prowadzenia tej wojny i skłoniła do zawarcia pokoju, którym Zadnieprskie prowincye na Rossyi uzyskał.

Powodem do nieporozumienia z Portą był Abaffi Pasza, dowódca wojsk Tureckich nad Dunajem, który wystawiwszy Sułtanowi łatwość zwyciężenia Polaków zajętych wojną z Moskwą, wyprawił Tatarów w granice Polskie i za nimi w 50 000 wojska Tureckiego wkroczył na Podole. Wstrzymał zapęd nieprzyjaciół Koniecpolski Hetman, który Tatarów poraziwszy, samego Abaffi Baszę pod Kamieńcem odparł.

Ta niespodziana wojsk Tureckich porażka, a więcej jeszcze wiadomość o zawarciu pokoju z Moskwą, powodowała Sułtana Amurata, że gońców jednego po drugim do Króla Władysława i Hetmana Koniecpolskiego wyprawił, aby dawniejsze stosunki i pokój z Polską przywrócić. Złożono winę niesprawiedliwej napaści na Abaffi Baszę, którego Sułtan śmiercią ukarał. Tym sposobem pokój od południowych granic Królestwa utwierdzonym został.

W tymże czasie Król Polski korzystną upatrzył porę do odzyskania na Szwedach miast Pruskich, które za Zygmunta III był zdobył Gustaw Adolf. Śmierć tego Monarchy, który w bitwie pod Lutzen był poległ, małoletność córki jego Krystyny, porażka Szwedów pod Nordlingen i poruszenia wojsk Polskich, które od granic Moskiewskich i Tureckich ku Prusom ciągnęły, uczyniły Szwedów skłonnymi do ustąpienia zajętych miast w Prusiech, aby nowej wojny uniknąć. Stanął w Sztumsdorf rozejm na lat 26 za pośrednictwem Anglii, Francyi i Hollandyi. Byłby mógł podobno Władysław w ten czas korzystny z Szwecyą wieczny zawrzeć pokój; nie chciał przecież zrzec się na zawsze tytułu Króla Szwedzkiego, czego się koniecznie Szwedzi domagali a do czego Król się był zobowiązał tajemnem pismem przy swojej koronacyi. (a)

(a) Wspomina Albert Xiążę Radziwiłł w swoich pamiętnikach, że w czasie bezkrólewia po śmierci Władysława IV Andrzej Szółdrski Biskup ówczesny Poznański pokazał kartę ręką zmarłego Króla podpisaną i pieczęcią roborowaną, która mu powierzoną byla od Wężyka Prymasa, w której się Król obowiązał, gdyby tego potrzeba wyniagała, ustąpić tytułów Króla Szwedzkiego i Cara Moskiewskiego. Podziękowano za to Biskupowi, i rozkazano schować tę kartę w skarbcu.

Zdjęcie: archiwum WCN (aukcja 12)