Medale z panowania Króla Michała

No. 177.

Popiersie prawie wprost patrzące Bogusława Radziwiłła w zbroi, na którą płaszcz jest zarzucony, na głowie peruka. Napis wokoło: BOGUSLAUS D[ei] G[ratia] DUX RADZIWILL, to jest: Bogusław z Bożej łaski Xiążę Radziwiłł.

Strona odwrotna. Trzy piramidy z odmiennemi na każdej godłami; nad pierwszą słońce, na jej podstawie rok 1620. Nad drugą dwa gołębie, na podstawie 1666. Na trzeciej trupia głowa, na podstawie rok 1669. Pod niemi zaś napisy: ORBI SIBI NATURAE, to jest: Światu, sobie, naturze. U góry pod koroną w obłokach słowo TANDEM, to jest: przecież.

Bogusław Radziwiłł którego tu wizerunek widzimy, synem był Jana, czyli Janusza Kasztelana Wileńskiego i Elżbiety Zofii, córki Jana Jerzego Elektora Brandeburskiego. Przepędził on młodość swoją w obozach i męstwem się odznaczył w wojnach przeciw Tatarom, Kozakom i Moskalom. W roku przecież 1655, splamił chlubne owe pierwszych lat pamiątki odstępstwem od prawego swego Monarchy i przywiązaniem się do strony Karola Gustawa, Króla Szwedzkiego, który w ten czas Polskę był najechał.

Usprawiedliwiać zaiste tego postępowania nie będziemy; bezstronność przecież wspomnieć nam każe, że w wieku, w którym żył Bogusław Radziwiłł, związki religijne w całej Europie wyżej od wszystkich innych stosunków ceniono, że Radziwiłł wiarę protestantską wyznawał, że dyssydenci w owym czasie w Polsce istotnego doznawali prześladowania, że na koniec Królowie Szwedcy od czasu Gustawa Adolfa uważani byli w Niemczech i Polsce za obrońców i naczelników protestantyzmu. Tak się w późniejszych latach tłumaczył Radziwiłł.

Błąd jego był błędem ówczesnego wieku, a współwinowajcami, niestety! byli najznakomitsi w owym czasie mężowie w Polsce i Litwie.

Jeżeli Bogusław Radziwiłł w szeregach Szwedzkich więcej może od innych oczy na siebie zwrócił, działo się to dlatego, że lubo złej sprawie służył, w wielu jednak zdarzeniach odznaczył się odwagą.

Piszą współcześni dziejopisowie, że gdy w bitwie pod Pragą (dnia 18, 19, 20 Lipca roku 1656) ciężka jazda Polska linie Szwedzkie złamała, towarzysz jeden znaku Husarskiego nazwiskiem Kowalewski, naprzód się wysunąwszy, złożył kopią przeciw Gustawowi Adolfowi, który na boku obroty wojsk uważał. W tej niebezpiecznej dla Króla Szwedzkiego chwili, Bogusław Radziwiłł Kowalewskiego z muszkietu trupem położył.

Po zawartym w Oliwie traktacie między Polską i Szwecyą, powrócił Bogusław Radziwiłł do powinności obywatelskiej, przeprosił Króla i w roku 1662 sprawował poselstwo na Sejmie.

Umarł wkrótce potem Wielkorządcą Pruss Xiążęcych czyli wschodnich, który to urząd nadał mu Fryderyk Wilhelm, Elektor Brandeburski.