Medale z panowania Zygmunta Augusta

No. 23.

Popiersie Zygmunta Augusta w wieku sędziwym. Włosy na jego głowie krótko ostrzyżone, długa broda, kończato rozdwojona spada na zbroję wyrabianą w arabeski. W otoku napis: SIGISMUNDUS AUCUSTUS DEI GRAC[ia] [sic] REX POL[oniae] MAG[nus] DUX LIT[huaniae], to jest: August z Bożej łaski Król Polski, Wielki Xiążę Litewski.

Na stronie odwrotnej wyryty jest jeździec z dobytym pałaszem na koniu, który przedniemi nogami ze skały kamienie wyrywa. W otoku jest napis: ANNO DOMINI 1571 DURUM PACIENTIA [sic] FRANGO, to jest: roku Pańskiego 1571 twardość cierpliwością kruszę.

Czytając tę pochwałę cierpliwości Zygmunta Augusta i zważając, że roku 1571 nic takiego w kraju naszym nie zaszło, coby mogło było dadź powód do wybicia tego medalu, wnosić będziemy, że wspomniona pochwała ściąga się do całego panowania tego Monarchy, i że wymieniony rok wskazuje tylko datę wybicia medalu.

Wiadomo jest z Historyi, jak wiele Zygmunt August dał dowodów rzadkiej cierpliwości, która często nawet przeradzała się w słabość i trudność chwycenia się stałego postanowienia. Dowód tego znajdziemy między innemi w postępowaniu jego w sprawach religii się tyczących. Przez cały ciąg panowania swego patrzał on cierpliwie na zjawiające się coraz nowe wyznania, roztrząsał je a pomimo tego, że podobno reformacyi sprzyjał, wytrwał do śmierci w wierze przodków swoich.

Współcześni nazywali go Królem dojutrkiem. Bydź jednak może, iż okoliczności w jakich się znajdował, istotnie takiego z jego strony wymagały postępowania. Żyjąc między nienawidzącemi się stronnictwami Katolików i Protestantów, czuł Zygmunt August potrzebę kojenia rozjątrzonych umysłów. Jedno nieostrożne uniesienie się mogło było wzniecić wojnę domową w Polsce, i stać się przyczyną rozlewu krwi obywatelskiej, czego Francya i Niemcy w tymże czasie zatrważające dawały przykłady. Umiał mądry Król uniknąć tego nieszczęścia i cierpliwością swoją trudne kruszył okoliczności. Słusznie więc w przekonaniu naszem współcześni wybili mu trn medal, (a) na który nam z uszanowaniem patrzeć należy.

(a) Biskup Albertrandi wspomina w rękopiśmie swojem o Numizmatyce Polskiej o medalu do wspomnionego dopiero bardzo podobnym, w którym ta tylko zachodzi różnica, ze zamiast słów durum patientia frango, położony jest napis: durum patientia frangit i rok 1569 my tego numizmatu nigdzie nie widzieliśmy a uczony Felix Bentkowski z powieści tylko umieścił go w spisie swoim medalów Polskich.