Medale z panowania Jana Kazimierza

No. 139.

Popiersie Króla z głową laurem uwieńczoną, z boku widziane. Włosy długie a spadające na ramiona. Odzienie jak w numerze poprzedzającym. Napis: JOAN[nes] CASIM[irus] D[ei] G[ratia] REX POL[oniae] & SVEC[iae] M[agnus] D[ux] L[ithuaniae] R[ussiae] P[russiae], to jest: Jan Kazimierz z Bożej łaski Król Polski, Szwedzki, Wielki Xiążę Litewski, Ruski, Pruski. U dołu litery J. H.

Strona odwrotna. Snop na który wiatr z jednej strony gwałtownie z obłoków wieje i wywrócić go usiłuje. Z drugiej strony ręka z obłoków wysunięta od upadku go chroni. U góry w obłokach imię Boskie Hebrajskiemi literami. Napis: COELITUS ERIGOR, to jest: Niebo mię podnosi.

Snop, który na odwrotnych stronach tych medalów widzimy (No. 137, 138, 139), jest godłem domu Wazów, a w tym tu razie allegorycznem wyobrażeniem Jana Kazimierza, ostatniego potomka tego szczepu w Polsce. Nie podlega wątpliwości, iż medale te bite były w czasie wojny Szwedzkiej. Pierwszy (gdzie snop Wazów już obalony) w ten czas: gdy Król Polski doznawał klęsk najdotkliwszych; to jest w roku 1655 lub 56; drugi zaś i trzeci (gdzie snop Wazów już się podnosi) rokiem później, kiedy Królowi szczęście sprzyjać zaczęło.

Medale pod liczbą 137 i 139 na których Jan Kazimierz przybiera tytuł Króla Polskiego i Szwedzkiego, tym więcej uwagę naszą na siebie zwracają, że nam przedstawiają pierwsze powody wzwyż wspomnionej wojny. Wiadomo, że Karol Gustaw wypowiedział ją Polsce dlatego, że Jan Kazimierz pisząc do Gustawa, użył tytułu Króla Szwedzkiego, zamiast położenia trzech et cetera, które w stosunkach dyplomatycznych między Polską a Szwecyą tytuł ten zastępować miały, (a).

Tak błahe uchybienie Kancellaryi Polskiej zdało się bydź dostatecznem dla Karola Gustawa do wypowiedzenia wojny Janowi Kazimierzowi, z którym koniecznie szukał zaczepki.

Nie będziemy tu przywodzić szczegółów tej wojny, o której dziejopisowie Polscy i Szwedzcy tak wiele pisali; wspomnimy tylko, że niepospolitej Królowi Polskiemu trzeba było stałości umysłu i męstwa, aby nachyloną ku upadkowi podźwignąć ojczyznę. Pod tym względem chlubną dla niego w tych medalach upatrujemy pamiątkę.

(a) Takowe et cetera zamiast tytułu Króla Szwedzkiego widzimy na medalu pod liczbą 138.

Zdjęcie: archiwum ANPN (aukcja 5)