Medale z panowania Stefana Batorego

No. 50.

Popiersie Króla Stefana z boku widziane. Napis w około: STEPHAN[us] D[ei] G[ratia] REX P0L[oniae] M[agus] DUX L[ithuaniae], to jest: Stefan z Bożej łaski Król Polski, Wielki Xiążę Litewski.

Strona odwrotna wystawia gieniusza skaczącego, który na ramieniu trzyma laskę a na niej wieniec. Napis: QUIESCANT PASTORES, to jest: niech spoczywają Pasterze. (a)

Oto chlubny pomnik zwycięstw Stefana Batorego i przywrócenia Inflant do Polski przez tegoż Monarchę. Autor tego medalu uwielbia silne Monarchy ramię, którem on utraconą prowincyę nieprzyjacielowi wydarł. My uczucia jego dzieląc, przytoczymy tu powody wojny, którą Batory z Carem Moskiewskim Iwanem Wasilewiczem II prowadził.

Kawalerowie Inflantscy osłabieni długą wojną, a nie czując się na siłach dostatecznych dla oparcia się Moskwie, wezwali pomocy Zygmunta Augusta Króla Polskiego, któremu w roku 1559 Wielki Mistrz zakonu Gerhard Ketler, za zezwoleniem Stanów Inflantskich, tej prowincyi odstąpił.

Nie szanowali Moskale nabytej przez Króla Polskiego własności, owszem postanowili utrzymać się przy zdobytych w Inflantach miastach i z tego powodu wojnę Polsce wypowiedzieli. Pomimo kilku zwycięstw przez wodzów Polskich odniesionych, Moskale zdobyli Połock, i ku końcowi panowania Zygmunta Augusta większą część Inflant posiedli.

Lecz zmieniła się postać rzeczy za wstąpieniem na tron Stefana Batorego. Biegły ten wódz przeniósł teatr wojny w kraj nieprzyjacielski i w roku 1579 i 1580 wziął miasta Połock i wielkie Łuki. Trwoga powszechna przeraziła Moskali; uznał Car Iwan gwałtowną potrzebę pokoju, czego niemylnym dowodem jest instrukcya Posłom jego dana, aby w układach z Polakami o pokój »nie tylko powolnymi być, ale nawet aby obelgi i bicie znosili.« (b)

Pokój, którego tak mocno nieprzyjaciel pragnął, nie mógł bydź trudnym do skojarzenia. Jakoż Król Polski za wstawieniem się Papieża zawarł z Carem Iwanem traktat, mocą którego Inflanty i ziemię Połocką otrzymał.

Co się tycze medalu pod liczbą 50 sądzimy, iż wyryte na nim drzewo palmowe i napis quiescant Pastores (niech spoczywają Pasterze) wskazują, że bitym został na zawarcie pokoju z obcem jakiem mocarstwem; a że Stefan Batory między obcemi mocarstwami z jedną tylko Moskwą wojował, wnioskować stąd należy, iż medal ten wybito na pamiątkę wspomnionego dopiero traktatu z Iwanem Wasilewiczem.

(a) U gabinetu Berlińskiego. Medal bardzo rzadki.

(b) Słowa Karamzina w Historyi jego Rossyjskiej.