Medale z panowania Stefana Batorego

No. 52.

Popiersie Króla Stefana z boku widziane; broda Króla jest podstrzyżona, na głowie czapka Węgierska z kitą z piór czaplich; odzienie ferezya Węgierska, Napis: STEPHANUS D[ei] G[rafia] REX POLONIAE, to jest: Stefan z Bożej łaski Król Polski.

Strona odwrotna. Palmowe drzewo pod którem na kopcu siedzi starzec, prawą ręką. podpierający głowę, i spoglądający na zbiór broni przed nim leżącej. Z drugiej strony stoi niewiasta, z związanemi w tyle rękami, obok niej dziecię z żalu włosy na głowie targające. Napis: LIVON[ia] POLOT[ia] Q[ue] RECEP[ta], to jest: odzyskane Inflanty i Połock. (a)

Nowe tu czytelnikom naszym w tych Numizmatach przedstawiamy pomniki zawojowania Inflant przez Stefena Batorego. Historya tego Monarchy liczne wskazuje dowody troskliwości jego o dobro tej nowo nabytej, a raczej odzyskanej prowincji

Król Polski pragnąc Inflantczyków do rządu swego przywiązać, wezwał znakomitszych z pomiędzy nich, aby się z nimi porozumieć o potrzebach ich kraju. Zjechali do Warszawy deputowani stanu szlacheckiego i miast inflantskich, i następujące Królowi podali prośby.

1. Aby Król zatwierdził wszystkie ustawy i nadania od Zygmunta Augusta uczynione w roku 1559 w czasie kiedy Inflanty do Polski przyłączone zostały.
2. Aby urzędy krajowcom tylko rodu Niemieckiego dawane były.
3. Aby własności ziemskie pozostały na zawsze w ręku ich posiadaczów.
4. Aby Król cofnął wydane w Rydze urządzenie, którem nakazał zburzyć twierdze prywatnych osób.
5. Nakoniec, aby im rząd Polski dopomógł do odzyskania współobywateli, którzy się Moskalom w niewolą byli dostali.

Odpowiedziano deputowanym od Króla:

1. Że co do przywilejów dawnych od Zygmunta Augusta nadanych, należało im pomnieć, jak wiele od tego czasu w ich kraju zaszło odmian, i że zmiana okoliczności w wielu względach zmiany urządzeń wymagała.
2. Że Król żadnego z obywateli zdolnych od urzędu nie odsuwał, że przecież byłoby rzeczą niesłuszną, aby oni tych, którzy im wolność przywrócili, od wszelkiego udziału w urzędach na zawsze oddalać chcieli; z tem wszystkiem przyrzekł Król, że szczególniejszy wzgląd mieć będzie na Szlachtę Inflantską.
3. Że wszystkie dawniejsze nadania posiadłości ziemskich szanowane będą. Co się zaś tycze zmian zaszłych w czasie trzydziestoletniego nierządu i wojny, Stany prowincyonalne rozpoznawać miały dowody posiadających; że nakoniec w wątpliwych razach zeznanie świadków lub przysięga rozstrzygać miały, komu prawo służy.
4. Że zburzenie zamków prywatnych koniecznie potrzebnem było dla tego, aby nieprzyjacielowi, w przypadku nowej wojny, odjąć sposobność osadzenia miejsc obronnych.
5. Przyrzekł Król dostawić Inflantczykom pewną ilość jeńców Moskiewskich, Bojarskiego rodu, których w Moskwie za pojmanych Inflantczyków wymienić mogli.

Zastanawiając się nad przezornością wyszczególnionych tu urządzeń, wnosićby można, że medal pod liczbą 52. bity został z natchnienia Inflantczyków, którzy przez wyobrażone na nim drzewo palmowe wyrazie chcieli błogą przyszłość, jakiej się pod panowaniem tego Króla spodziewali, gdyby nas Gwagnin w Kronikach Sarmacyi (Str. 322.) nie uwiadomił, iż na wesela Jana Zamojskiego z Gryzeldą, synowicą Stefana Batorego rozdawano przytomnym gościom złote exemplarze tegoż medalu; wnosić więc stąd należy, że go Jan Zamojski wybić rozkazał.

Biskup Albertrandi opisując tenże medal nadmienia, iż jest naśladowaniem medalów Cesarzów Rzymskich Wespazyana i Tytusa z napisem Judaea capta, (zdobyta Judea.)

(a) Dwa tego medalu znajdowały się waryanty w gabinecie Uniw. Warszaw. Pierwszy odlewany, nieco był mniejszy i głowa Króla w lewą stronę była zwrócona. Na drogim głowa Króla odkryta, wieńcem była wieńczona.