Medale z panowania Stanisława Augusta

No. 538.

Głowa króla bindą królewską opasana, twarz z prawej strony widziana. Napis do koła: STANISLAUS AUGUSTUS D[ei] G[ratia] REX POLONIAE M[agnus] D[ux] LITUA[niae]. To jest: Stanisław August z bożej łaski król polski, wielki xiążę litewski. Pod szyją są cyfry mincarza I. P. H[olzhäusser].

Strona odwrotna: Napis: AUGENDO REIPUBLICAE EXERCITUI PLURIES CENTENA MILLIA FLORENORUM ANNUI CENSUS, DE PROPRIIS REDITIBUS CONCESSIT S[tanislaus] A[ugustus] R[ex] A[nno] MDCCLXXXIX. To jest: Na pomnożenie wojska rzeczypospolitej kilkakroć stotysięcy złotych z własnych dochodów nadał król Stanisław August roku 1789. U dołu gałązki oliwna i dębowa.

Lubił Stanisław August świetniejsze panowania swego czyny wybiciem medalów do wiadomości potomnych wieków przesyłać. Ofiarę swą na utrzymanie wojska uwiecznił tym pomnikiem. (a) Chwalebny ten postępek gdyby powszechnie był naśladowany, moglibyśmy powiedzieć z Wirgiliuszem: Troiaque nunc stares Priamique arxalta maneres.

Że nie brakowało Polakom serc walecznych i dzielnej do obrony kraju ręki dowiodły późniejsze hufców naszych dzieła. Na sejmie pod sterem Stanisława Małachowskiego okrzykniono z zapałem 100,000 wojska, lecz kiedy fundusze na to przyszło obmyślać, naganna i zgubna okazała się skrzętność.

(a) Na 184 sessyi 3 Listopada 1789 roku, xiążę Sapieha, marszałek konfederacyi litewskiej, w zabranym głosie wyraził: "Ta jest własność dusz wspaniałych, iż nie dla chluby, lecz przez ten jedyny pociąg, jaki czyn chwalebny w sobie zamyka, wszystko czynić zwykły. Nie chciałeś, najjaśniejszy panie, by to, co w partykularności nam marszałkom oświadczyłeś, było na jaw wydane. Lecz my się znamy obowiązanymi donieść stanom, co dobroć serca w. k. mci. podyktowała dla publicznego dobra. Kiedyśmy stanowili podatki, zostały pod nie pociągnione i dobra w. k. mci. stołowe. Gdym przyszedł z zapytaniem do w. k. mci. względem potracenia podatku z tych dóbr, raczyłeś w. k.mć. oświadczyć, iż zwrotu onego odstępujesz. Za co pozwól w. k. mć. złożyć u tronu swego hołd najżywszej od narodu wdzięczności."

Najjaśniejszy pan wyrzekł z tronu te słowa: "Szczęśliwym się sadzę, kiedykolwiek dla ojczyzny mojej mogę ofiarę jaką uczynić."

W dziele Franc. Joz Jekela, pod tytułem: Pohlens Staatsveränderungen und letzte Verfassung. Wien 1813 in 8. na k. 73. czytamy, że król na utrzymanie wojska ofiarował 14000 dukatów z dochodów dóbr swoich litewskich.

Zdjęcie: archiwum WCN (aukcja 31)