Medale z panowania Stanisława Augusta

No. 589.

Popiersie męskie, głowa bez nakrycia, włosy starannie czesane i z tyłu związane, twarz z prawej strony. Za odzienie futro, z pod którego widać suknię i koszulę rozpiętą pod szyją. W otoku napis: JOAN[nes] PH[ilippus] HOLZHAEUSER NUMOR[um] POL[onorum] SCULPTOR. To jest: Jan Filipp Holzhäusser rytownik.

Pod popiersiem: J. P. HOLZHAEUSSER.

Strona odwrotna. Sam napis: ADSPICE VULTUM SCULPTORIS EGREGII AB IPSO EFFICTUM NUMISMATIBUS DYNASTIAE POLONIAE UNDECIM CONFECTIS PRAEMATURA MORTE EREPTI VARSAVIAE D[ie] 17. AUG[usti] 1792. To jest: Spojrzyj na twarz wybornego rytownika przez niego samego zrobioną, po wykonaniu jedenastu numizmatów polskich przedwczesną śmiercią w Warszawie dnia siedmnastego Sierpnia 1792 roku zgasłego.

Jeżeli w życiu sławnych pisarzy ciekawy czytelnik przede wszystkiem pisma ich ma na oku, tak równie i w biografii rytownika głównym celem uwagi publicznej będą artystyczne jego prace. Umieszczony w tym artykule medal stawia nam przed oczy wizerunek Jana Filipa Holzhausera pierwszego rytownika medalów w mennicy warszawskiej za panowania króla Stanisława Augusta. Dzieło niniejsze obejmujące w sobie tyle i tak pieknych medalów Holzhausera staje się, że tak powiem artystyczną historyą jego życia. Ze jednak dzieło to z natury swojej i porządku rzeczy nie wszystkie rzeczonego artysty obejmuje w sobie prace, umieszczamy w niniejszym artykule takie medale i sztony (jettons), do których Holzbauser stęple robił, a których w tem dziele nie umieściliśmy, bądź dla tego, że w mniemaniu naszem do niego nie należą, bądź z powodu, że medalów tych widzieć nam się nie zdarzyło. Potrzebne do tego spisu wiadomości znaleźliśmy w szacownym katalogu prac mennicznych Holzhausera, który nam udzielić raczył znany z wiadomości swoich numizmatycznych Edward baron Rastawiecki.

Wspomnione medale i sztony są następujące:

1^mo Medal bity na pamiątkę śmierci Maryi hrabiny Czapskiej zupełnie podobny do tego, który w tem dziele pod liczbą 565 umieściliśmy, ale mniejszy. (a)

2^do Medal bity niby to z polecenia prowincyi naddzwińskiej, połockiej i witebskiej na cześć moskiewskiego jenerała Kreczetnikowa.

3^tio Medal nie wiadomo dla kogo robiony. Na stronie głównej widać figurę sprawiedliwości. Na stronie odwrotnej napis: Tros Rutulus ve fiat.

4^to Medal nie wiadomo dla kogo bity. Na stronie głównej widać osobę, która nogą wywraca skrzynię od pieniędzy. Na stronie odwrotnej jest napis następujący: Intaminatis fulsit honoribus.

5^to Szton do grania w karty dla xiężny Poniatowskiej. Na stronie głównej widać cyfrę złożoną z liter T. L. P. obwiedzioną dwiema gałązkami palmowemi. Na stronie odwrotnej widać okrągły stolik nakryty, a na nim karty, kości i pieniądze.

6^to Mały szton dla wspomnionej wyżej xiężny. Na stronie głównej jest cyfra jej złożona z liter T. L. P. U dołu widać palmową gałązkę i kwiaty. Na stronie odwrotnej jest cyfra złożona z liter J. L. P.

Po śmierci Holzhausera znalazł się prócz tego stępel do medalu Stanisława Augusta. Medal ten wyobrażał popiersie króla w zbroi i płaszczu gronostajowym ze zwykłym napisem Stanislaus Augustus Rex Poloniae M. Dux Lithuaniae.

a) Medalu tego nie widzieliśmy.