Medale z panowania Jana Kazimierza

No. 134.

Widok miasta Kijowa. W powietrzu latają gieniusze trzymające wieńce w ręku. U dołu wódz siedzący na krześle odbiera znaki wojskowe, które u nóg jego składają. Napis do koła: KIIOVIOS ARCUS FRACTOS PHARETRASQ[ue] REBELLES RADZIVIL EN TRADIT REX CASIMIRE TIBI, to jest: Połamane Kijowskie łuki i buntownicze sajdaki Radziwiłł tobie Królu Kazimierzu oddaje.

W odcinku napis: KIOVIA RECEPTA MDCLI, to jest: Kijów odebrany 1651.

Na stronie odwrotnej jest tylko napis: SUB AUSPICIA REGNI IOHANNIS CASIMIRI TURBATI LICET PER COSACORVM INSOLENTIAM. SED OPPRESSA REBELLIONE FELICIS[simus] EXERCITUS LITUANICUS DUCE IANUSSIO RADIVILIO. SERVATIS PATRIAE FINIBUS. OCCUPATO VI ET CONSILIO BORYSTHENIS TRAIECTU REBELLIUM DUCIBUS ALTERO NIEBABA COESO ET OCCISO ALTERO ANTONIO PROFLIGATO ET PULSO. ATQUE PER STRATA HOSTIUM CADAVERA APERTA FERRO VIA KIJOVIAM USQUE PERRUPIT ET HANC REGIONIS AC REBELLIONIS METROPOLIM OCCUPAVIT. ANNO DOMINI M.D.C.LI., to jest: W czasie panowania Jana Kazimierza, chociaż zaburzonego zuchwalstwem Kozaków, lecz po przytłumienia buntu, nader szczęśliwe wojsko Litewskie pod wodzem Janusza Radziwiłła ochroniwszy granice ojczyzny, opanowawszy przejście przez Dniestr siłą i przemysłem, hersztów rokoszan jednego Niebabę zbiwszy i zabiwszy, a drugiego Antoniego (a) poraziwszy i wypędziwszy i otworzywszy sobie drogę żelazem po usłanych nieprzyjaciół trupach, doszło aż do Kijowa i tęż stolicę kraju i buntu opanowało roku Pańskiego 1651.

Panowanie Jana Kazimierza z tylu względów nieszczęśliwe, stawia przecież świetne przykłady odwagi żołnierza Polskiego i doświadczonej biegłości wodzów.

Na chlubne w tym względzie wspomnienie zasługuje Janusz Xiążę Radziwiłł, Hetman Polny Litewski. Wódz ten poruczone sobie mając w roku 1650 i 1651 usłonienie Litwy od napaści Kozaków, zdobył na nich Pińsk, Mozyr i Bobrujsk i kilka ich oddziałów zniósł zupełnie.

Postępy te Radziwiłła w Litwie, stanowcze oraz zwycięstwo przez samegoż Jana Kazimierza pod Beresteczkiem nad Kozakami i Tatarami odniesione, pozwoliły Królowi posunąć działania wojenne w głąb zbuntowanej Ukrainy. Wysłani ku Dnieprowi Hetmani Koronni Potocki i Kalinowski odebrali rozkaz zastosowania poruszeń swoich do poruszeń Radziwiłła, któremu zlecono od granic Litewskich ku Dnieprowi ciągnąć, aby tym sposobem Chmielnickiego od Kijowa i Zaporoża odciąć.

Wyprawa ta Radziwiłła na pilną uwagę wojskowych zasługuje. Obroty dwóch odzielnych wojsk Polskich, z których jedno miało podstawę działań swoich strategicznych nad Stryjem, a drugie nad Berezyną, podlegały wielu trudnościom, mianowicie dla wojska Litewskiego, które działać miało w kraju tak trudnym do przebycia, a tak łatwym do obrony jakim są błota Pińskie, od miasta tegóż nazwiska, aż do ujścia Prypeci,

Zwalczył wszystkie te trudności Radziwiłł, który pod Łowinem wojsko Kozackie zniósł i naczelnika jego, nazwiskiem Niebabe, w niewolę zabrał i śmiercią ukarał; poczem osadziwszy mocno długie owe groble, które przez błota Pińskie z Litwy na Ukrainę prowadzą, ruszył z wojskiem ku Dnieprowi, i tam całą swoją piechotę na przygotowanych łodziach ku Kijowu wyprawił; sam zaś z jazdą naprzód się posunąwszy, stanął pod murami Kijowa, gdzie bynajmniej o jego pochodzie nie wiedziano.

Trwogą przerażona załoga Kozacka ustąpiła z miasta, które Radziwiłł bez oporu zajął.

Zdobycie Kijowa przez Radziwiłła w mniemaniu naszem największy zaszczyt wodzowi temu czyni, a medal na tę pamiątkę bity jest chlubnym pomnikiem jego biegłości w sztuce wojskowej.

(a) Niewiadomo kto był ten Antoni. Dziejopisowie nasi wspominają wodzów Kozackich przez Radziwiłła zwyciężonych, Hładka, Hołotę, Krzyczewskiego, Kapustę, Niebabę; o Antonim nie wspominają.