Medale z panowania Jana Kazimierza

No. 142.

Popiersie Króla z wieńcem laurowym na głowie i tytułami; wokoło napis: JOANNES CASIMIRUS D[ei] G[ratia] POLONIAE & SUECIAE REX &c, to jest: Jan Kazimierz z Bożej łaski Polski i Szwedzki Król. U dołu litery mincarza J. H. (Jana Höhn.) (a)

Strona odwrotna. Wyobrażenie Torunia, pod którym obóz polski i napis: NUMINIS AUSPICYS (sic) ET REGIS FORTIBUS ARMIS THORUNIUM PRISCO REDDITUR OBSEQUIO, to jest: Za wsparciem Najwyższego i przez Króla męstwo Toruń się pod starodawne wraca panowanie. U dołu 1658 D. 30. Decembr. (b)

Wspomnieliśmy w powyższym numerze jak dotkliwych klęsk Jan Kazimierz był doznał w wojnie z Karolem Gustawem, Królem Szwedzkim. Medal niniejszy przypomina pomyślniejsze okoliczności, w których Monarcha Polski pochyloną ku upadkowi podzwignął ojczyznę naszą; medal ten albowiem wybitym został na zdobycie Torunia na Szwedach w roku 1658.

Uczyniona przez Króla Duńskiego przeciw Karolowi Gustawowi dywersya, a więcej jeszcze podobno zapał narodu naszego, niewzruszona stałość umysłu Jana Kazimierza i powodzenia wojenne Jerzego Lubomirskiego, Gosiewskiego i Stefana Czarneckiego, zniewoliły Szwedów do ustąpienia z Polski. Cofnęli się wodzowie Karola Gustawa z Pruss Królewskich, postępowali za nimi krok w krok Polacy i w Lipcu roku 1658 miasto Toruń oblegli. Stosownie planu tego oblężenia, które nam Puffendorf w życiu Karola Gustawa zostawił, stanął Jerzy Lubomirski obozem na przeciw Dybowa nad Wisłą; Sapieha lewy brzég tej rzeki wojskami Litewskiemi osadził. Posiłkowe wojsko Austryackie pod sprawą Hrabi de Souches podkopy od bramy St. Katarzyny przeciw miastu otworzyło, nieznużony nasz Czarnecki nakoniec z lekkimi hufcami swymi okrywał oblężenie i wszelką Szwedom przeciął kommunikacyę. Pływający most na łyżwach jednoczył wszystkie oddziały wojsk oblegających, którym Jan Kazimierz naczelnie dowodził.

Ile z planu Puffendorfa sądzić można, oblężenie bardzo regularnie prowadzonem było; widzimy na tymże planie dwie parallele i przykopy umiejętnie skreślone, którymi się oblegający ku rowom miasta zbliżali. W Grudniu wspomnionego wyżej roku wszystko do głównego szturmu przysposobionem było, gdy Szwedzi białą wywiesili chorągiew i miasto Królowi Polskiemu poddali. Hrabia Benedykt Oxenstierna Wielkorządca Szwedzki wymógł dla załogi swojej wolny do Szwecyi ustęp. Dowód taki szacunku należał się mężnemu dowódcy, który zamknął się był w twierdzy w 1 500 ludzi, a wyszedł z niej w 190 piechoty i 110 jazdy.

Artyllerya Polska w tem oblężeniu znajomością sztuki swojej się odznaczyła. Wspominają współcześni zagraniczni (c) pisarze, że Polacy robili w przykopach pod Toruniem, ziemne moździerze, z których młyńskie kamienie do ośmiu centnarów ważące na nieprzyjaciela rzucali.

Odprawił Jan Kazimierz uroczysty wjazd swój do zdobytego miasta wraz z Królową żoną swoją dnia 1 Stycznia roku 1659.

(a) Stępel tej strony jest podobno ten sam, który wyżej pod numerem 137 widzieliśmy.

(b) Pisarze nasi świadczą o poddaniu się miasta Torunia dnia 22 Grudnia, medal ten dzień 30 Grudnia naznacza, co z różności między poprawnym i niepoprawnym kalendarzem, i różnicy podpisania umowy a wyciągnienia załogi pochodzi. Nie masz albowiem podobieństwa do prawdy, aby Król znajdujący się z Królową w Obozie pod Toruniem, tak długo wjazd swój do tego zdobytego miasta zwłóczył, ten zaś wjazd Króla w towarzystwie Królowej odprawił się dnia 1 Stycznia roku 1659. Uwaga X. Albertrandego.

(c) A między nimi redaktorowie znanego w uczonym świecie dzieła pod tytułem Theatrum Europaeum.

Zdjęcie: archiwum ANPN (aukcja 3)