Przejdź
do pozycji
w Gabinecie:
Przejdź
do pozycji
w Dopełnieniu:
Medale z panowania Augusta II
No. 314.
Medal ten, lubo mniejszy, podobny jest ze wszystkiem do poprzedzającego.
Medal ten znajduje się w zbiorze Franciszka Hr. Potockiego.
...ciąg dalszy do No. 313:
11. Wszyscy nasi poddani, mający wyżej wspemnione kwalifikacye będą mogli być przyjęci do orderu, jeżeli się tego zaszczytu godnymi okażą przez jakie zasługi oddane, bądź to krajowi, bądź naszej osobie, choćby żadnej godności publicznej nie piastowali.
12. Pragnąc wynagrodzić waleczność rycerstwa naszego stanowimy, że ci którzy się odznaczą zasługami, bądź to pod naszem dowodztwem, bądź pod dowództwami naszych jenerałów, będą mogli być przyjęci do tegoż orderu.
13. Zakazujemy wyraźnie wszelkie intrygi i pokątne zabiegi w celu uzyskania tego zaszczytu, owszem uważamy odtąd za niegodnych orderu tych, którzyby go otrzymać temi sposobami chcieli, chcemy albowiem, aby ten zaszczyt był tylko dowodem, łaski naszej, lub nagrodą zasługi.
14. Ażeby zapobiedz wszelkim nadużyciom, tudzież, aby wybór kawalerów usprawiedliwić, postanawiamy, aby co rok na dwa miesiące przed jeneralną kapitułą zebrali się kawalerowie, którym król poda nazwiska kandydatów do orderu. Król wezwie przytomnych, aby podług sumienia i honoru potwierdzili, lub odrzucili wybór wielkiego mistrza. Przytomni, wtenczas głosować będą czy przyjąć, lub nieprzyjąć podanych sobie kandydatów. W przypadku równości głosów król rozstrzygnie.
15. Skoro kapituła wybór kandydatów zatwierdzi, będą oni niezwłocznie o tem uwiadomieni, a sekretarz orderu przeszle im zapytania tyczące się ich wieku, obyczajów i urodzenia. Oświadczenie kandydata poświadczone będzie przez sekretarza orderu i przez trzech kawalerów mianowanych w tym celu przez króla, podług praw i zwyczajów krajowych. Dokument ten umieszczony zostanie w aktach orderu przez sekretarza, który raport z niego zda kapitule.
16. Pierwszego dnia miesiąca N. N., w którym odprawiać się będą kapituły generalne, zajmować się mające przyjmowaniem nowych członków, herold orderu wezwie z rana przez wyżej wspomnioną kapitułę kandydatów, którzy z ust naszych uwiadomieni zostaną o spotykającym ich zaszczycie. Sekretarz przeczyta im obecne statuta.
17. Nowicyusze będą obowiązani oporządzić się własnym kosztem nim do orderu przyjęci zostaną.
18. Wielcy mistrze orderu dawać będą nowo wybranym kawalerom krzyż i wstęgę orderową w dzień posiedzenia kapituły jeneralnej, po nieszporach w kościele N. N. Nadanie to znaków orderowych w następujący sposób odbywać się będzie.
19. Po skończonym obiedzie nowicyusze udadzą się na miejsce gdzie prałaci i kawalerowie wraz z nami zasiadać będą a to w sześciokonnej karecie, którą po nich jeden z kawalerów pojedzie. Do kościoła zaś udadzą się z nami piechotą, idąc osobno lub też parami, w razie gdyby ich kilku razem przyjmowanych było. Nosić oni mają dnia tego suknię obrządkową z gwiazdą na lewym boku do niej przyszytą. Po nieszporach dwaj młodsi kawalerowie poprzedzeni przez herolda przyprowadzą nowicyuszów, jednego po drugim przed nasze krzesło gdzie uklęknąwszy odbiorą z rąk naszych wstęgę orderową, w przytomności następujących dygnitarzy.
20. Kanclerza, który poda i trzymać będzie księgę świętej ewangelii; nowicyusz składając przysięgę, obie ręce na tę księgę położy.
21. Potem sekretarz wyraźnym i dobitnym głosem przeczyta nowicyuszowi rotę przysięgi, którą będzie miał złożyć; nowicyusz podpisze ją i nam ją wręczy. My przeczytawszy ją, oddamy sekretarzowi, który ją w archiwach zakonu złoży.
22. Podskarbi poda nam wstęgę i krzyż orderowy, które włożymy na nowicyusza, mówiąc do niego te słowa: "Przyjmij wstęgę orderu, do którego jako wielki mistrz cię przyjmujemy na chwalę Boga, króla i ojczyzny. w Imię Boga Ojca i Syna i Ducha Świętego."
23. Na co nowo przyjęty kawaler odpowie: "Najjaśniejszy Panie! dzięki W. K. Mci składam za honor, którym Ci się spodobało zaszczycić mię. Umrę pierwej, nim się jego niegodnym stanę." Wtedy kawaler wstanie i odbierze od nas passowanie rycerskie.
24. Co się tyczy osób królewskich, xiążęcych, lub innych panujących przyjmowanych do tegoż orderu, ześlemy do nich kawalera, któren złoży przed nowicyuszem wstęgę i order podług przepisanego mu obrządku. Nowy kawaler będzie obowiązany złożyć nam podziękowanie swoje za to ułatwienie przez znakomitą jaką osobę, którą umyślnie w tym celu ześle w ciągu roku po przyjęciu swojem do orderu.
25. A co się tyczy panów cudzoziemskich nie panujących, ci odbiorą wstęgę i krzyż podług ceremoniału przez nas przepisac się mającego. Zastrzegamy sobie przytem władzę uwolnienia ich od niektórych powinności niezgadzających się z wyznaniem religijnem, lub z obowiązkami, które dawniej na siebie przyjęli.
26. Na utrzymanie orderu oraz na fundacye nabożne i dobroczynne, które z nim związek mieć mają, rozkazujemy złożenie funduszów, które na przyszłym sejmie wraz z senatem naszym i posłami z województw i ziem postanowimy. Nie wątpimy bynajmniej, iż nasi wierni poddani chętnie się przyczynią do uposażenia zakładu tak chlubnego dla całego narodu. Niektórzy królowie poprzednicy nasi raczyli nosić cudzoziemskie ordery. Wypada więc dla godności naszego tronu, abyśmy własny mieli order, do którego będziemy mogli wezwać królów i panujących nam przychylnych.
27. Do tych funduszów zastosuje się wyszczególnienie wydatków, które my zatwierdzimy i przyłączymy je do niniejszego statutu; fundusze, które my lub nasi następcy oddaćby kiedy chcieli dla zbogacenia orderu, niebędą mogły pod żadnym warunkiem być na inny cel obrócone.
28. Zamierzamy sobie wybrać kanclerza orderu orła białego pomiędzy najdostojniejszemi i nąjgodniejszemi osobami państwa naszego. Dygnitarz ten będzie miał oddaną sobie pieczęć orderu, którą wszystkie expedycye ma pieczętować. Kanclerz prócz tego obowiązany będzie stawać na kapitułach generalnych, mowić za nich, na króla tak, jak mu będzie rozkazane; prócz tego, czuwać nad ściśłem zachowaniem statutów, pociągać do odpowiedzialności tych, którzyby przeciw niemu wykroczyli, słuchać skarg kawalerów, nakoniec rozrządzać funduszami orderu i obecnym być przy zdawaniu rachunków przez podskarbiego.
29. Będzie także mianowany podskarbi orderu, który ma wypłacać pensye i odbierać fundusze wyznaczone na utrzymanie jego. U tegoż podskarbiego składać się mają aparaty kościelne i inne rzeczy lub szaty należące do uroczystości orderowych. Obowiązkiem jego będzie, po śmierci kawalerów odbierać krzyż orderowy z rąk ich krewnych; będzie on także zdawał rachunki przed kapitułą jeneralną z dochodów i wydatków. Rachunki te przejrzane zostaną przez kanclerza i trzech kawalerów, którzy je podpiszą, poczem w archiwach orderowych złożone być mają. Rozkazujemy także, aby podskarbi utrzymywał szczególny spis dóbr orderu wraz zapisów, jakieby następcy nasi, lub współbracia orderowi uczynić mieli. Pragniemy albowiem, aby się zachowala pamiątka świadczonych takich dobrodziejstw, oraz, aby za dobroczynców orderu, nabożeństwo się odprawiało.
30. Będzie miał także order sekretarza. Obowiązkiem jego będzie, utrzymywać dwie księgi, w których będą zapisane statuta i akt wskrzeszenia orderu orła białego. Na początku księgi malowany będzie w miniaturze portret wskrzesiciela orderu, jako też portrety wszystkich kawalerów z ich herbami. Jedna z tych ksiąg zamknięta w żelaznej szkatule złożoną będzie w kościele N. N., a drugą znosić zawsze będą na posiedzenia kapituły, aby się do niej w razie potrzeby odwołać.
31. Wspomniony wyżej sekretarz, będzie miał podsekretarza do pomocy sobie przydanego. Sekretarz będzie miał staranie o wewnętrznym kościoła porządku, aby każda rzecz na swojem miejsca była, tudzież, aby posłowie zagraniczni, przyzwoite dla siebie zastawali miejsca. Tego też sekretarz przestrzegać będzie, aby herby kawalerów były przybite nad ich siedzeniami. Wszystkie te przysposobienia spełnione być mają najmniej ośm dni przed dniem obrządku.
32. Będzie także obowiązkiem sekretarza, poszukiwać zaświadczenia śmierci, kiedy który kawaler umrze i takowe zaświadczenie w aktach umieszczać.
33. Każdy członek orderu będzie obowiązany, złożyć na ręce sekretarza 20 łokci czarnego aksamitu, który użyty będzie na ubiory żałobne kocielne w dniach nabożeństwa za dusze zmarłych współbraci, a to na tę pamiątkę, że dostojeństwa światowe są znikome i że prawdziwa wielkość i szczęście są tylko w nadziei życia wiekuistego na łonie wszechmogącego Boga.
34. Sekretarz będzie jak najporządniej utrzymywał wszelkie akta, przepisy i statuta orderu, będzie je podawał do podpisu kanclerzowi i zapisywać będzie wszystkie czynności władz orderowych.
35. Dygnitarze zakonu to jest: kanclerz; podskarbi i sekretarz złożą przysięgę na wykonanie artykułów niniejszej ustawy, które się ich dotyczą, a gdy przytem dygnitarze ci, zaszczyceni są tytułem komendorów orderu, jak najmocniej więc są obowiązani czuwać nad wykonaniem niniejszej ustawy w ogólności.
36. Będzie także przyjęty Herold broni orderu naszego, którego to herolda obowiązkiem jest assystować do obrzędów z buławą, umyślnie do tego zrobioną, w ręku. Prócz tego będzie herold u sukni nosił krzyżyk emaliowany i złoży przed kanclerzem przysięgę, odpowiadającą obowiązkom swego urzędu.
37. Pensye kawalerów pod żadnym pozorem zatrzymane im nigdy nie będą.
38. Kawalerowie i dygnitarze odbiorą z kancellaryi orderu patenta swoje przez sekretarza podpisane, nieprędzej przecież aż za złożeniem przez nich portretów swoich wyżej wspomnianych.
39. W przypadku, gdybyśmy w rocznicę wskrzeszenia orderu na dniu . . . w Warszawie znajdować się nie mieli, naówczas obrządek ten odbędzie się tam, gdzie się znajdować będziemy i w kościele, który w tym celu wyznaczymy. Sekretarz orderu, wtenczas powinien miejsce wyznaczyć do zawieszenia herbów współbraci tak przytomnych jak nieprzytomnych. Uroczystość ta zacznie się w wiliję dnia wyznaczonego po nieszporach i całe bractwo orderowe towarzyszyć będzie dnia tego królowi z zamku do kościoła, a to w następującym porządku. Herold poprzedzać będzie podskarbiego i sekretarza. Za nimi pójdzie sam kanclerz, za nim postępować będą kawalerowie, prałaci i wielki mistrz, zachowując między sobą pierwszeństwo w stosunku godności lub urzędów, które w królestwie lub w w. xięstwie piastują. Co do tych, którzy urzędów wcale nieposiadaja, tacy wraz z kawalerami cudzoziemskimi postępować będą w porządku starszeństwa, jak do orderu przyjęci zostali.
40. Prałaci tak będą odziani (trzeba postanowić ich ubiór).
Dla lepszej wiary podpisaliśmy własną ręką naszą niniejszą ustawę, przy wyciśnieniu na niej królewskiej naszej pieczęci.
ciąg dalszy: No. 315
Zdjęcie: archiwum ANPN (aukcja 6)