Medale z panowania Stanisława Augusta

No. 491.

Głowa Stanisława Augusta bindą królewską opasana, włosy kształtnie trefione, twarz z prawej strony i do koła tytuł: STANISLAUS AUGUSTUS D[ei] G[ratia] REX POLONIAE M[agnus] D[ux] LITUA[niae], to jest: Stanisław August z bożej łaski król polski, wielki xiążę litewski. Pod szyją cyfry mincarza I. P. H. znaczą Jan Filip Holzhäusser.

Strona odwrotna: Napis: SCHOLAE MILITARIS INSTITUTUM PROPRIO AERE ERECTUM PATRIAE DICAVIT S[tanislaus] A[ugustus] R[ex] A[nno] MDCCLXVI, to jest: Szkoły wojskowej ustanowienie własnym nakładem podjęte, ojczyznie poświęcił król Stanisław August w roku 1766.

U dołu dwie gałązki dębowe.

Podług paktów konwentów króla Stanisława Augusta ten król pragnienie swoje postanowienia szkoły rycerskiej oświadczył, jako też obietnicę przyłożenia się znacznego do tego dzieła, w nadziei iż i naród wesprzeć tę rzecz będzie się starał.

Poseł inflancki Kublicki na sessyi 7° Stycznia 1789 rzekł: Przystało na wiek teraźniejszy, ażeby zamysły wielu królów za panowania niniejszego skutek wzięły. Założenie korpusu kadetów chlubną jest epoką wieku naszego. Cały ten artykuł w pomienionej relacyi godny jest czytania.

Konstytucya 1766 tit.: Szkoła rycerska, zaświadcza, iż już wtedy król Stanisław August szkołę tę tak rychło po koronacyi swojej własnym kosztem założył, i że do dnia 1° Września tegoż roku wydał na to do 676,432 złł. któreby ze skarbu publicznego powinny mu być wrócone, gdyż król przez pakta konwenta nie obowiązał się wszystkie podejmować nakłady, ale się tylko do nich przykładać — ale te summę król stanom tąż konstytucyą darował.

Na tem nie przestając król z własnej intraty 300,000 złł. co rok na tęż szkołę wyznaczył. Do tych zaś rzplta 400,000 z publicznych dochodów swoich przydała, chcąc aby 200 szlacheckiej młodzieży sposobiło się w onej szkole do usług ojczyzny w radzie i w boju. Z których podług konstytucyi roku 1780 trzecia część powinna była być z w. x. litewskiego. Przytem umieściwszy król tych kadetów w swoim pałacu Kazimierzowskim zwanym, przyrzekłszy jeszcze do dalszego czasu bez szukania nadgrody w nim onych trzymać, póki plac dla nich kupiony i gmachy przyzwoite wystawione nie będą, na co tąż konstytucyą co rocznie do 10 lat 300,000 złł. wyznaczono. Konstytucyą roku 1768 król ustąpił na zawsze szkole rycerskiej pałacu swego Kazimierzowskim zwanego za summę 750,000 złłp. Na dalsze zaś zabudowanie na temże miejscu naznaczono 600,000 złł. pol. mających się z publicznego skarbu płacić.

Zdjęcie: archiwum WCN (aukcja 34)