Medale z panowania Stanisława Augusta

No. 517.

Głowa króla, włosy na kark spadające, twarz z strony widziana. Napis w otoku: STANISLAUS AUG[ustus] D[ei] G[ratia] REX POL[oniae] M[agnus] D[ux] L[ithuaniae]. To jest: Stanisław August z bożej łaski król polski, wielki xiążę litewski.

Strona odwrotna: Sam tylko napis: INSTIT[uti] ORD[inis] S[ancti] STAN[islai] 8. MAI[i] CELEBRET PER SAECVLA FESTVM OF[licina] CR[acoviensis] ♀ (cupreae) MON[etae] 1767. C[onstantinus] I[abłonowski]. To jest: Niech dzień 8 Maja na wieki będzie obchodem ustanowienia orderu Ś. Stanisława. Mennica krakowska miedzianych pieniędzy 1767. Konstanty Jabionowski.

Ten medal jest z liczby rozrzuconych między pospólstwo z powodu rocznicy ustanowienia przed dwoma laty orderu Ś. Stanisława, dla nagrody tych, którym stopień ich nie dozwalał żądać jeszcze orderu białego orła. Jednak przy pierwszej ustawie król chcąc mu nadać znaczenie, rozdał go wielu panom znaczniejszym, z których wielu już ozdobieni byli orderem orła białego. Był nazwanym Ś. Stanisława, nie tylko dla zachowania pamięci i imienia fundatora, lecz aby go uczynić zupełnie narodowym. Znaki tego orderu są krzyż czerwono — szmelcowany obszerniejszy w końcach, brzegi złote, cztery rogi krzyża nie w prostej linii, lecz węgłem wklęsłym zakończone, co czyni ośm spiczastości gałeczkami złotemi obsadzonych. Pomiędzy ramionami krzyża są cztery białe orły w koronach. W środku obraz Ś. Stanisława na białem tle w sukniach biskupich w prawej ręce trzymającego pastorał, lewą zaś rękę podnoszącego. Po bokach litery S. S. (Sanctus Stanislaus). Otacza to wyobrażenie: wieniec zielony laurowy w dziewięciu miejscach bindą przepleciony. Z drugiej strony w środku cyfra fundatora. Wstęga orderu szeroka czerwona z białemi brzegami. Nosi się z prawego na lewy bok. Gwiazda na lewej stronie śrebrna składa się z ośm pęków promieni, w środku wązkie koło złote otaczające wieniec laurowy, w którym na śrebrnem tle napis: Praemiando incitat, otaczający cyfrę fundatora z rubinów złożoną. Król przepisał kawalerom prawa. Wielu cudzoziemców ubiegało się o zaszczyt tej ozdoby, między tymi xiążę Biscaris Sycylijczyk zaszczytnie znany w całej Europie. Król Stanisław August znawca prawdziwej zasługi, byłby go nim obdarzył, gdyby chciwość dwóch Włochów nie była się do tego stała przeszkodą.

Zdjęcie: archiwum WCN (aukcja 22)