Medale z panowania Stefana Batorego

No. 54.

Popiersie Króla, twarz bez brody, ale z wąsami z boku widziana. Na głowie czapka wysoka z kitą; odzienie: suknia haftowana, na niej ferezya futrem podbita. Napis: STEPHANUS D[ei] G[ratia] REX POLO[niae], to jest: Stefan z Bożej łaski Król Polski.

Strona odwrotna. W laurowym wieńcu napis następujący: REX QUI JUDICAT IN VERITATE PAUPERES THRONUS EJUS IN AETERNUM FIRMABITUR PRO[verbium] 29 1585, to jest: Król, który sądzi według prawdy ubogie, stolica jego będzie ną wieki utwierdzona. Z księgi przypowieści Roz. 29 1585. (a)

Są którzy rozumieją, iż ten medal należy do ustawy sądów onych głównych w Koronie i w Litwie, które trybunalskimi zowią, do których przez odwoływanie się szły sprawy przedtem Króla wyrokiem rozstrzygnione, które dla pomnożonych sporów, a Królów innemi zaprzątnionych roztargnieniami nad zamiar urosły. O ustanowieniu takowego trybunału jeszcze za panowania Zygmunta Augusta często były obrady. Owszem na Sejmie Piotrkowskim roku 1563 na rok jeden były uchwalone po wszystkich Województwach takiego rodzaju sądy nadzwyczajne; na których sprawy samym zadawaniem prawującym się naprzykrzone, miały bydź zaspokojone, zostawiwszy excepcye pewne do sądu Królewskiego. Jednakże sądy na zawsze ustanowione, złożone z Sędziów po Województwach, ziemiach i powiatach wybranych, które głównymi trybunałami nazwano, dopiero w roku 1578 dnia 3 Marca na Sejmie Warszawskim były uchwalone, roku zaś 1581 podobna tej ustawa w W. X. Litewskiem nastąpiła, przeto nie widzę, jak ten medal należeć może do ustawy trybunałów siedmią prawie laty od niego dawniejszej.

Nie może też bydź przystosowany do zawołanej onej sprawy, która się właśnie tego roku 1585 z wielką wrzawą na sejmowych sądach toczyła, przeciw Krysztofowi i Andrzejowi Zborowskim, do których napis medalu należeć, ani do ich przeciwników nie może, kiedy ani ci, ani tamci w poczet ubogich policzeni bydź nie mogli. Nie wspominam, że tym przeciw Zborowskim sądem Król przyćmił raczej chwałę swoją; nie zaś dzieło godne podania ostatniej potomności wykonał. Wolę tedy medal ten przystosować do przydłuższego po ukończonym Sejmie Króla mieszkania w Krakowie, gdzie podług świadectwa Bielskiego, Gwagnina i Solikowskiego zaprzątał się najpilniejszym sądów sprawowaniem. Mógł więc Zamojski o ponożenie chwały tego Króla niezmiernie troskliwy, mieć zmaysł uwielbienia w potomnosci tym medalem, niespracowanej usilności Króla w pełnieniu najświętszych obowiązków dostojności Królewskiej, to jest szafunku sprawiedliwości.

X. Albertrandi.

(a) Z gabinetu Franciszka Hr. Potockiego