Medale z panowania Zygmunta III

No. 58.

Popiersie Króla Zygmunta III z boku widziane; korona na głowie. Odzienie: zbroja, koło szyi kreza. Napis w otoku: SIGIMUND[us] (sic) III. D[ei] G[ratia] REX POL[oniae] ET DES[ignatus] SUECIAE MAG[nus] D[ux] LITUA[niae], to jest: Zygmunt trzeci z Bożej łaski Król Polski, wyznaczony Szwedzki, Wielki Xiążę Litewski. (a)

Strona odwrotna. Miecz goły na śródku tarczy postawiony; napis PRO JURE ET POPULO 1587, to jest: za prawo i lud 1587. Pod rękojeścią miecza jest mała tarcza z herbem Przegonia własnym Dulskiego, który na ów czas był Podskarbim Koronnym.

Korona, którą tu na głowie Zygmunta III widzimy, domyślać się każe, iż ten Monarcha już był koronowanym, kiedy ten medal odbito. Koronacya Zygmunta jak wiadomo, odbyła się dnia 27 Grudnia, roku 1587., a że Historya nasza, w trzech ostatnich dniach wspomnionego dopiero roku, żadnego nie wymienia zdarzenia, na któreby medale bite być mogły, wnosić ztąd będziemy, że ten medal na koronacyę Króla zrobiono, (b)

Położony w napisie tytuł »Designatus Rex Sueciae« (naznaczony Król Szwedzki) odnosi się do złożonej w Sztokholmie Królewiczowi Zygmuntowi w roku 1587 przysięgi, jako prawemu następcy i dziedzicowi tronu Szwedzkiego po ojcu.

Strona odwrotna i wyryty na niej miecz przypomina, za zdaniem Biskupa Albertrandego, Order wojskowy Szwedzki miecza, który podług niektórych pisarzy Gustaw I (Waza), dziad Zygmunta ustanowił.

Medal niniejszy, z koronacyą Zygmunta III związek mający, przywodzi nam na pamięć pierwsze chwile panowania tego Monarchy w kraju naszym.

Posłowie Szwedzcy, którzy po śmierci Stefana Batorego zalecali Królewica Zygmunta Polakom do tronu, w nadziei zjednania mu w kraju naszym stronników, obiecywali imieniem Króla Szwedzkiego, że Estonię do Polski przyłączy. Lecz nie zatwierdził tego przyrzeczenia Król Szwedzki, owszem widząc w niem uszczerbek dla kraju swego nakłonił syna, że się pod przysięgą zobowiązał nie zezwalać na nie.

Przybył młody Zygmunt z flotą Szwedzką pod Gdansk dnia 18 Września, roku 1587. Przed wylądowaniem miał na okręcie swoim żywą rozprawę z pełnomocnikami Polskimi, którzy składając mu pacta conventa do zatwierdzenia, domagali się ustąpienia Estonii. Niechciał Zygmunt przyjąć tego warunku i już do Szwecyi powracać zamyślał, gdy po długich sporach zgodzono się na to, aby Król podpisał pacta conventa a względem Estonii protestacyą się zasłonił; wybieg ten uspokoił na chwilę poróżnione umysły.

Więcej trudności doznał Zygmunt w tym względzie za przybyciem swojem do Krakowa, gdzie Jan Zamojski, Kanclerz i Hetman W. Koronny, na radzie państwa usilnie od Króla żądał ustąpienia Estonii. Zasłaniał się Król wolą ojca swego, a gdy spór coraz żywszy powstawał, zapytał się Króla Zamojski, czyliby czując w sobie tak wielki wstręt do dotrzymania tego, co Posłowie Szwedzcy byli obiecali, nie pozwolił przystąpić do nowej elekcyi. Urażony Król powstał z krzesła swego i wyszedł z izby obrad. Zganili znaczniejsi Senatorowie Zamojskiemu jego cierpkość i zezwolili na to, aby interes ten odłożonym został do czasu, kiedy Zygmunt na tronie Szwedzkim osiędzie i obietnice Posłów swoich ujścić potrafi. Tym sposobem usunąwszy choć do czasu tę trudność, przystąpiono do koronacyi Zygmunta, która, jak się wyżej rzekło, odbyła się dnia 27 Grudnia, roku 1587.

(a) Biskup Albertrandi przypisuje pomyłkę w imieniu Króla pośpiechowi, z jakim medal ten bito.

(b) Dowodem tego jest ów sterczący kołnierz, jakby dalmatyka, który na Królu Zygmuncie na tym medalu widzimy; wiadomo zaś, że Królowie Polscy w dalmatykach się koronowali.

Zdjęcie: Staatliche Museen zu Berlin: Münzkabinett Online Catalogue