Medale z panowania Stanisława Augusta

No. 581.

Popiersie mezkie, ubiór duchowny, głowa nienakryta, twarz z prawej strony. Napis w otoku: MICHAEL OSSOWSKI N[atus] A[nno] MDCCXLIII. To jest: Michał Ossowski urodzony w roku 1743. Za ramieniem cyfry mincarza I. P. H[olzhaeusser] F[ecit] [zrobił].

Strona odwrotna. Napis: CIVI UTILI QUI ZELO BONI PUBLICI DUCTUS NOVAS COMMERCII PATRII VIAS DIDICIT ET DOCUIT STAN[islaus] AUG[ustus] REX SUO ET GRATAE PATRIAE NOMINE A[nno] MDCCLXXXVII. To jest: Obywatelowi użytecznemu, który prowadzony gorliwością dobra publicznego nowe drogi dla handlu ojczyzny wynalazł i wskazał, Stanisław August król, swojem i wdzięcznej ojczyzny imieniem roku 1787.

U dołu dwie gałązki dębowe, a przy ich związaniu laska Merkurego.

X. Michał Ossowski, exjezuita krakowski (a), wprzódy nauczyciel, potem szczery przyjaciel Prota Potockiego, wojewody kijowskiego, światły (b), przedsiębierczy, był w stanie zwalczyć przesądy młodzieńca znakomitego rodu, a spoglądając na obszemość działań Teppera, Cabrita, Schultza i innych bankierów, Prota Potockiego posiadającego znaczny majątek skłonił do założenia banku w stolicy królestwa (c). Zachęcił go prócz tego do przedsięwzięcia obszerniejszej dostawy ziemiopłodów Ukrainy i Podola do Chersonu, świeżo nad morzem czarnem założonego portu. Kantor główny do tych działań umieszczony był w Machnówce, nie daleko Berdyczowa. Rafy Dniestru prochami wysadzone i gruzy skał wydobyte być miały dla ułatwienia zatamowanej przez nie żeglugi wodnej, albo, co snadniej możeby było, dostateczna ilość statków z jednej i drugiej strony porohów, czyli katarakt Dniestru, miała być usposobioną i sposób rychłego przewiezienia towarów obmyślony.

Nastały nieszczęścia krajowe. Upadek banków dawnych w 1793 roku pociągnął za sobą zamknięcie kantorów Prota Potockiego, a tak widoki handlowe zaniedbane być musiały. Ossowski, jak drugi Kolumb, żywiący w sobie ciągle żądzę otwarcia handlu czarnomorskiego swym ziomkom, udał się do Petersburga, i podawał projekta. Celu on swego przecież nie dopiął i ten, co nowym przemysłem rodaków swych tak gorąco pragnął wzbogacić, prawy, zapominający o sobie, w niedostatku dokonał tam życia.

W 1802 roku ocuciła się ta myśl znowu."Tadeusz Czacki, Stanisław Sołtyk, Józef Drzewiecki, Michał Walicki utworzyli towarzystwo handlowe. Z Francyi miały byc pieniądze na kupno zboża i drzewa do budowli okrętów. Dnia 9-go Lipca 1803 okręt, noszący imię Tadeusza Czackiego, odpływał z Odessy do Tryestu. Xiążę Richelieu w gronie znakomitszych obywateli, przyjmmowany był na tym okręcie ze czcią należną opiekunowi handlu czarnego morza, wsród wystrzałów dział polskich (d).

(a) W katalogu personarum et officiorum provinciae Poloniae majoris S. J. ex anno 1773 ad 1774. Posnaniae in 4o p. 6 pod napisem: Domus probationis cracoviensis, jest: P. Michael Ossowski 3-ae probationis.

(b) Na sejmie czteroletnim podał myśl pomnożenia dochodów publicznych przez urządzenie starostw, i przedaż ich. O czem wydał dwa pisma.

(c) Prota Potockiego naśladował potem Alexander xiążę Lubomirski.

(d) O życiu i pismach Tadeusza Czackiego przez X. Aloizego Osińskiego, w Krzemieńcu 1816. str. 70, 307.

Zdjęcie: archiwum WCN (aukcja 30)